Pieter Omtzigt maakt zich boos: macht en tegenmacht.

Pieter Omtzigt maakt zich boos over precies dat wat ontbreekt in onze democratie: checks & balances, ofwel: macht en tegenmacht.

Politiek is gebaar bij wat we noemen “checks and balances”, krachten en tegenkrachten. Voor elke macht moet je tegenmacht hebben. Die corrigeert de macht en houdt hem in balans. Want macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut. Wetenschappelijke experimenten laten elke keer weer zien dat naarmate iemands macht toeneemt, de kans groter wordt dat die persoon minder rekening houdt met anderen en vaker de regels overtreedt. Daarom heb je àltijd een systeem van macht en tegenmacht nodig, van machtsdeling. Omtzigt slaat de spijker op de kop. Het is de absolute plicht van de machtigste partij, in dit geval het Kabinet, om de positie van de tegenkrachten te respecteren, te bewaken en te hoeden.

Rechters en wetgeving zijn bij ons bijvoorbeeld een belangrijke tegenmacht. Vrije, onafhankelijke pers, die onafhankelijk wordt gefinancierd, is ook essentieel! Daarom steun ik bijvoorbeeld de Correspondent en Follow the Money, nadat de publieke omroep door de afgelopen rechtse kabinetten is uitgehold. Die twee clubs, Correspondent en FtM worden betaald door donateurs en doen onderzoeken naar misstanden, waar de omroepen en kranten geen geld meer voor hebben en ook geen zin meer in hebben. Vinden de lezers niet interessant. Denken ze.

En het belangrijkste: de Kamer hoort het Kabinet te controleren. Zoals Omtzigt zei tijdens het debat:”Ik ben niet in dienst van partijleider Hoekstra, ik controleer minister Hoekstra.” In plaats daarvan is er al jaren lang steeds meer fractiediscipline. Voor lastige vragen is geen plaats. Zeker in regeringspartijen. En zeker óók in mijn eigen partij, GroenLinks. Dat begon met Femke Halsema, en is onder Klaver geperfectioneerd. En GroenLinks is bepaald niet de enige. Het CDA weet niet beter, de PvdA gedraagt zich, ook al is ze gedecimeerd, nog steeds als een machtsmachine. Het is simpelweg een voorwaarde om ooit mee te mogen regeren. Anders word je geen regeringspartij.

Dat evenwicht, het principe van macht en tegenmacht, wordt nu steeds meer uitgehold. De neoliberale politiek die we wereldwijd zien sinds de jaren tachtig, heeft daar een grote rol in gespeeld. Je ziet machtsconcentraties waar die niet moeten zijn. De politiek is steeds bezig om meer macht naar zich toe te trekken. Ze hoort brede steun te hebben in de samenleving, ze hoort zich te laten corrigeren, ze hoort open te zijn in haar afwegingen, inhoudelijke argumenten te voeren en naar breed draagvlak te zoeken. Maar het tegendeel gebeurt. Ze raakt nu steeds meer losgezongen en probeert dat op te vangen door nog meer controle. En de Corona crisis helpt niet (understatement).

En als een partij -de VVD bijvoorbeeld- te lang zit, begint zij zich oppermachtig te wanen. Altijd gevaarlijk, als een partij te lang zit. Dat de VVD de partij is met de meeste en de ernstigste corruptiezaken is een symptoom daarvan (link in de comments). En je ziet dat nu in het regeren de grenzen van de wet worden overschreden - de toeslagenaffaire bijvoorbeeld. Wat mij verontrust, is dat diezelfde VVD momenteel verreweg de grootste partij is in de peilingen, met ongeveer 35 zetels. Er komt dus precies hetzelfde kabinet terug dat er al zat..... Ik ben niet optimistisch over wat dat zal betekenen.

.