Hard beleid is nog geen verstandig beleid

Links moet niet afwachten tot een rechts kabinet er zit, maar alternatieven formuleren voor plannen van VVD, CDA en PVV.

Het lijkt er dus van te komen, een ’knetterrechts’ kabinet, alleen al doordat de voorstanders van een dergelijk kabinet wellicht niet talrijker, maar zeer zeker luidruchtiger zijn dan die van andere opties. Vooropgesteld dat de optie ’VVD-CDA met gedoogsteun van Wilders’ tot stand komt, valt ook zonder regeerakkoord al te voorspellen wat het leidend principe zal zijn. Dit kabinet komt immers voort uit de tweestrijd tussen Rutte en Wilders tijdens de verkiezingscampagne, de tweestrijd wie de toughest guy was. En daarmee ademt ook dit kabinet het beginsel ’hard, harder, hardst’. Maar hard beleid is niet noodzakelijk verstandig beleid.

Natuurlijk zal Wilders eisen dat de door hem voorgestane harde lijn ten aanzien van asielzoekers en allochtonen en strengere straffen, zal worden overgenomen. In ruil daarvoor zal hij zijn van de SP afgekeken sociaal-economische agenda laten vallen. Het verzet tegen de verhoogde AOW-leeftijd gaf hij immers één dag na de verkiezingen al op. Dat geeft met name de VVD de mogelijkheid haar harde economische agenda uit te voeren.

Het duidelijkst zal dat te merken zijn in sociale zekerheid. Uitkeringen zullen worden verlaagd en de WW verkort, zonder dat daar extra aandacht voor toeleiding naar nieuw werk tegenover staat. De lonen komen onder druk terwijl de kosten van het levensonderhoud stijgen. Het ontslagrecht wordt geflexibiliseerd waardoor baanzekerheid afneemt. De AOW-leeftijd gaat omhoog.

De collectieve voorzieningen zullen sterk worden uitgekleed, omdat de zware bezuinigingen van Rutte ergens vandaan moeten komen en de VVD de hypotheekrenteaftrek (villasubsidie) niet wil versoberen. De huurmarkt wordt geliberaliseerd, wat zal resulteren in hogere huren en toenemende segregatie. De marktwerking in de zorg zal worden verruimd en tegelijkertijd wordt het zorgpakket verkleind. Van de wijken-aanpak zullen we waarschijnlijk niets meer horen. En als voorproefje hoe de drie heren met democratie zullen omgaan, zullen ze vandaag tijdens het debat alle drie zwijgen.

En natuurlijk gaat er gekort worden op wat Wilders ’linkse hobby’s’ noemt: cultuur, milieu en ontwikkelingssamenwerking. Subsidies voor duurzame energie worden geschrapt terwijl subsidie voor steenkool zal blijven en de kilometerheffing van tafel gaat.

Het kan niet anders of een dergelijk beleid zal leiden tot tweedeling en verharding. In een situatie met veel onzekerheid en dreiging, hebben mensen de neiging zichzelf voor te houden dat het altijd anderen zullen zijn die de dupe worden, zij niet. Anderen zijn de losers, maar zelf identificeert men zich liever met de winnaars. En wie zijn de winnaars? Mensen met hogere inkomens: de villasubsidies blijven in stand en de bonussen blijven toch wel komen. Dat leidt in de samenleving tot onverschilligheid en een zekere mate van hartvochtigheid.

Het verschil met eerdere zware bezuinigingsronden is echter dat deze keer ook een sociaal-culturele tweedeling dreigt. ’Henk en Ingrid’ krijgen het moeilijk maar Geert Wilders zal zijn uiterste best doen ze te vertellen dat dat door de moslims komt. En daar krijgt hij, gezien de verklaring van vrijdagavond, van VVD en CDA alle ruimte voor.

Bangmakerij? Nee. Het simpelweg doortrekken van lijnen uit de verkiezingsprogramma’s.

Bij dit kabinet-in-de-maak moet links niet afwachten tot het kabinet er zit. Links moet meteen haar alternatieven formuleren. Dat is niet moeilijk, want zeker PvdA, D66 en GroenLinks staan niet ver van elkaar af.

Het linkse verhaal gaat in essentie over investeren in mensen en in de toekomst. Het creëert hoop en ondernemingszin in plaats van onzekerheid en tweedeling. Flexibilisering van de arbeidsmarkt, inderdaad, maar wel gecombineerd met opleidingen en steun bij het vinden van een baan. Veiligheid, zeker – maar niet door strengere straffen maar door lik-op-stukbeleid. Links investeert meer in onderwijs en heeft de beste papieren als het gaat om innovatie en duurzaamheid. Nederland kan voortrekker worden in groene energie in plaats van hekkensluiter.

Zoals gezegd: hard beleid is niet hetzelfde als verstandig beleid. Nog geen twee weken geleden waarschuwde het Internationaal Monetair Fonds dat de drift van overheden in de eurozone om de begrotingstekorten snel terug te brengen, de komende jaren een rem kan gooien op de economische groei.

Die waarschuwing geldt zeker ook voor Mark Rutte. Zoveel bezuinigen, zoveel onzekerheid en maatschappelijke scheuring teweegbrengen, dat is onnodig.

Links weet dat de toekomst goed kan zijn. En welke weg daar wél toe leidt.

(Deze bijdrage verscheen als opiniestuk in Trouw)