Hoe moet dat nu verder met de PvdA?

De eerste discussies zijn gaande binnen de PvdA. Ze klinken somber. Maar ook het eerste 'downplayen' is begonnen. Wouter Bos wees vanmorgen op het verlies van de Sociaal-Democraten Europa-breed als verklaring voor het slechte resultaat van de PvdA. Hij zal vanmorgen de enige Sociaal-Democraatzijn geweest, die opgelucht was dat de PES overal in Europa verloor. Als het aan Wouter Bos ligt, vrees ik, wordt dit verlies doodgezwegen. stiekem hoopt hij dat als hij zijn kop maar in het zand steekt, hij over anderhalf jaar niet hoeft af te treden met de slechtste verkiezingsresultaten ooit.

Pronk, voorzitter van de programmacommissie, wijt het verlies van de PvdA onder meer aan gebrek aan leiderschap en duidelijkheid. Zo wijst hij er terecht op dat Bos helemaal onzichtbaar was tijdens de Eurocampagne. De boodschap werd onvoldoende duidelijk uitgedragen, vindt Pronk. Het PvdA-programma vertoonde grote gelijkenis met dat van GroenLinks en D66; toch wonnen die partijen wel terwijl de PvdA verloor. En de PvdA wás gewaarschuwd. Tien dagen vóór de verkiezingen schreef de Trouw al dat de partij werd 'leeggegeten' door GroenLinks en D66. De krant heeft gelijk gekregen. Je vraagt je af: waar was de regie binnen de PvdA?
Zowel stevig pro-Europees als anti-Europees heeft gewonnen. De middenpartijen, CDA, VVD en PvdA die hebben proberen te 'duiken' zijn afgestraft, de PvdA het meest. Als je kijkt naar de uitslagen, dan zou je kunnen zeggen dat de kiezer weer duidelijke politiek wil.


Wouter Bos (foto Maartje Geels)

Een tweede, dieperliggend probleem is dat de PvdA als partij niet geloofwaardig meer is. Nadat de partij was afgestraft door de LPF, dééd Wouter Bos wel alsof hij begreep waar het om ging. Maar hij heeft verzuimd de partij echt te hervormen. Het is nog steeds dezelfde PvdA: het ontbreekt de partij nog steeds aan heldere visie. Er is nog steeds de neiging om recht te praten wat krom is. Dat zie je niet alleen aan het downplayen van de verkiezingsuitslag nu, je zag het bijvoorbeeld Ploumen doen toen Ella Vogelaar niet erg netjes gedumpt werd. Dat soort dingen blijven hangen. De mooie PvdA is rot van binnen. En uiteindelijk is PvdA toch een uitzendbureau voor politieke baantjes gebleven. Tichelaar die Commissaris der Koningin wordt, Aboutaleb die wordt geparachuteerd in Rotterdam. Dat is fnuikend. Read the signs: je kunt je dat als politieke partij niet meer permitteren - kijk maar hoe het Labour in Engeland nu wordt afgestraft. Doet het CDA dat dan niet, baantjes regelen, spelletjes spelen? Zeker wel, maar veel onzichtbaarder. De PvdA heeft van oudsher altijd de neiging om er wat met de spierballen bij te rollen. Dat machismo breekt de partij ook op.

Waarom zou ik me hier als GroenLinkser druk over maken? Omdat het de hele politiek aantast, niet alleen de PvdA. En omdat we de PvdA nodig hebben - niet alleen in het kabinet. We hebben een sterke sociaal-democratische partij nodig om te binden, dwars door de sociale lagen heen. Dat hebben we met name nodig nu Geert Wilders de verongelijkheid en de haat alleen maar aanwakkert. Die eenmaal opgewekte woede is moeilijk te stoppen.

Vandaag zette Jos de Beus zette in de Volkskrant zijn gedroomde strategie ten opzichte van de PVV uiteen. Het komt in feite neer op een tweesporenstrategie. Enerzijds moet je he contact met de kwijtgeraakte kiezers herstellen. Dat geldt vooral voor de PvdA. De mensen in de wijken, de onderwijzers en leraren, de verpleegkundigen, de mensen die bang zijn en niet naar buiten durven, de mensen die voor hun baan vrezen of hem al kwijt zijn - zij hebben al lang niet meer het gevoel dat de PvdA naar hun luistert, laat staan dat ze voor hen opkomt. De enigen binnen de PvdA die op dit punt echt een geloofwaardig profiel hebben zijn Ahmed-'stel regels en houd je eraan'-Aboutaleb en Hans -'wees sociaal maar rechtvaardig, straf uitkeringsfraude hard af'-Spekman.

Tegelijkertijd moet je Wilders steeds scherp weerspreken waar hij de fout in gaat. Ook al suggereren de media het wel, Wilders is niet 'DE' stem van 'HET' volk. Het volk bestaat uit veel meer mensen dan de Wilders-aanhangers, zo schreef Femke Halsema gister en die mogen ook wel eens het woord. Kijk, en Wilders op de vingers tikken, dáár zijn wij als D66 en GL wel weer scherp in - de PvdA hebben we daar weer veel minder in gezien. Beide strategieën moet je tegelijkertijd hanteren - een tweesporenbeleid dus.

De Derde Weg liep al jaren geleden dood. Het wordt weer tijd voor visie bij de PvdA, voor een combinatie van warmte en strengheid, voor het zich bekommeren om zwakkeren maar ook het ideaal van de zelfverheffing en emancipatie. Neem nu het thema integratie. Het moet harder, dacht de partijleiding, en schreef een integratienota die vrij negatief van toon was over integratie en hier en daar van slogans aan elkaar hing. Krenken mocht, en ethnische registratie van jongeren ook. Vervolgens werd de nota door de leden weer enigszins verzacht. Maar de echte tegenstelling, betoogt Pieter Hilhorst vandaag in zijn column in de Volkskrant, is niet: hard tegen soft. Dat is een illusie. Het probleem is niet dat bijvoorbeeld geen harde straffen opgelegd kunnen worden: het probleem is dat veel straffen veel te laat of zelfs níet volgen wegens gebrek aan bewijs. De echte tegenstelling is dus: alert versus laks. een snel opgelegde straf heeft effect. Dan kun je met recht 'sterk en sociaal' zijn.

Een dergelijke lijn -alert en duidelijk zijn als regels overtreden worden, maar ook opkomen voor de mensen die het echt nodig hebben en voor hen eventueel iets extra's regelen, liet Hans Spekman al zien toe hij Wethouder van Sociale Zaken was in Utrecht. Duidelijke politiek.
De PvdA is misschien wel de enige partij die in staat zou kunnen zijn (althans, ooit in staat wás) om te binden, dwars door bevolkingslagen heen, van hoog- tot laag-opgeleid, van zwart tot wit. Het was ooit een typische emancipatie-partij en dat kan het weer worden. De sleutel ligt volgens mij niet alleen in ‘luisteren’ - maar niet echt iets doen, maar in een combinatie van enerzijds steun voor degenen die het nodig hebben, anderzijds alert optreden tegen hen die de regels overtreden. Beide laten betrokkenheid zien met een grote B, en het is dát, wat de kiezer uiteindelijk zal overtuigen. Zelfs de PVV-kiezer.
Dat is wat moet gebeuren. En die discussie bij de PvdA in Amsterdam is daar een mooie begin van.