Het rommelt in de VVD.

VVD-bal (Foto Trouw)

Gemor in de VVD, en wel vanuit het wetenschappelijk bureau van de partij, de Teldersstichting. Directeur Patrick van Schie en medewerker Fleur de Beaufort betreuren het in een artikel voor Liberaal Reveil dat de partij niet en commissie in het leven heeft geroepen als de PvdA. Het resultaat is er wel naar: "Van mededinger naar de nummer 1-plek die de VVD in de tweede helft van de jaren negentig nog was, is zij weggezakt naar de positie van vierde partij van het land." Het stuk is cynisch van toon over de partijbaronnen die steeds maar volhouden dat het aan de omstandigheden lag.

De auteurs stellen dat de VVD zich rechtser had moeten profileren: "De verkiezingen van 2006 markeren de terugkeer van de ideologie, of liever: zij onderstrepen een waarheid die nooit weg is geweest namelijk dat een partij haar eigen identiteit niet straffeloos mag wegvlakken." Het ging in deze verkiezingen immers tussen links en rechts. Persoonlijk denk ik dat de partijleiding voor haar gevoel tussen de Scylla en Charibdis doorvoeren van enerzijds de Verdonk-achterban van oud-LPF-patsers en anderzijds een te fatsoenlijke regeringspartij. Ze zijn te bang geweest voor Rita.

De auteurs duiken even de geschiedenis in. Lijsttrekkers die zich rechts profileerden, behaalden links. degenen die dachten dat de winst in het midden lag, vingen bot: "Zowel Hans Wiegel in de jaren zeventig als Frits Bolkestein in de jaren negentig nam een duidelijke positie in. Beiden kregen het verwijt dat zij de VVD op die manier rechts buitenspel zetten. Maar niet alleen wonnen zij zo veel kiezers en maakten zij van de VVD een ware volkspartij, ook loodsten zij de partij uiteindelijk wel degelijk in een kabinet." De triomf van Wilders steekt daarom extra hard, dat voel je.

De partij profileerde zich te weinig op (verrassing!) immigratie en integratie. En de punten vrijheid van meningsuiting, scheiding tussen kerk en staat, gelijkheid van man en vrouw stonden niet in het verkiezingsprogramma terwijl ze wel, aldus de Beaufort en van Schie, typisch liberaal zijn. De typische VVD-punten criminaliteit en veiligheid, vinden ze, bleven flets.

In zekere zin rehabiliteren de auteurs Rita verdonk. In het programma werd een belangrijke rol ingeruimd voor artikel 1 van de Grondwet ("Iedereen die zich in Nederland bevindt zal in gelijke gevallen gelijk behandeld worden..."). "Prioritering van artikel 1 heeft echter wel inperking van andere, zeer belangrijke en liberale grondrechten ten gevolg, zoals artikel 7, de vrijheid van
meningsuiting. Met haar oproep de Commissie Gelijke Behandeling af te schaffen, naar aanleiding van de dwaze uitspraak van deze commissie dat een moslimonderwijzeres een man de hand niet hoeft te schudden, maakte Rita Verdonk korte metten met de prioritering van artikel 1 en wist zij bovendien een onderscheidend liberaal geluid te laten horen." Maar, vinden De Beaufort en Van Schie: Rita toonde zich een slecht verliezer in de lijsttrekkersstrijd en dat heeft de VVD geschaad.

Tenslotte pakken de auteurs nog even Rutte aan: "Terwijl de VVD in de peilingen wegzakte beklaagde Mark Rutte zich drie weken voor de dag des oordeels hoe moeilijk het was om als (op dat moment nog) ‘derde’ partij tussenbeide te komen in het tweegevecht van de grote partijen CDA en PvdA. Daar hadden echter noch Hans Wiegel noch Frits Bolkestein ooit moeite mee toen zij optraden als lijsttrekker van diezelfde ‘derde’ partij." Ha, watje!

Een tijdje in de oppositie, dat zal de partij goed doen. Dan kunnen ze eens nadenken over de rol die Rita Verdonk speelde en de adequaatheid van de reactie vanuit de partijleiding. Want die kwestie ligt volgens mij ten grondslag aan de bangelijke koers van de VVD in deze verkiezingen. Ik heb alleen het gevoel dat de VVD in die zaak niet alles naar buiten wil brengen. En dat daarom ook dit stuk te oppervlakkig is.