GroenLinks

'GroeiMee' is de optimistische titel van het verkiezingsprogramma van GroenLinks. De Groenlinksers die bijeengekomen zijn in 'Kantine Werklust' hebben nóg een reden om optimistisch te zijn. De SP heeft inmiddels, in de woorden van Jan Marijnissen, 'een compromis gesloten met de werkelijkheid' en zijn partij geprofileerd als regerungsfähig. Menigeen vraagt zich af wat partijleider Jan Marijnissen bezielt. De wens te willen doen wat voormalig concurrent Paul Rosenmöller niet gelukt is? Reëel gesproken zit regeringsdeelname er niet in: het klimaat is overwegend rechts en het is duidelijk dat noch VVD noch CDA noch PvdA de SP 'blieven'. Maar de 'draai' van de SP zal ongetwijfeld uitgespeeld worden en de kansen voor Groenlinks, na weken van aanhoudend lage peilingen, lijken weer te groeien.

Maar goed, het verkiezingsprogramma. Het eerste dat opvalt is dat het behoorlijk teruggrijpt op 'Vrijheid Eerlijk Delen', het bijna een jaar geleden gepresenteerde sociale programma van GroenLinks. Zonder schroom pleit GroenLinks toen voor een participatie-model van sociale zekerheid, ook al betekent dat dat mensen die langer dan een jaar werkeloos zijn, een participatiecontract met minimumloon moet accepteren. Daar staat tegenover dat de WW hoger en beter toegankelijk wordt: 90% in het eerste half jaar, 80% in het 2e half jaar. Flexwerkers krijgen een beter positie. De kinderbijslag gaat omhoog voor de lage inkomens, en wordt afgeschaft voor de hoge inkomens. Eén en ander moet 150.000 nieuwe banen opleveren. GroenLinks heeft goed begrepen dat deze verkiezingen gaan over sociale onderwerpen.

De cijfertjes.
GroenLinks wil 20 miljard lastenverlichting, met name voor de laagbetaalden. De belastingdruk wordt verschoven. Vermogen en winst worden zwaarder belast (dat moet 7 miljard opleveren), evenals milieuvervuiling (15 miljard).

* De minimumuitkeringen gaan met 10% omhoog evenals de AOW. De no-claim in de zorg wordt afgeschaft. Ook GroenLinks komt met gratis kinderopvang en trekt daarvoor 0.3 miljard uit. De AOW wordt gefiscaliseerd: iedereen betaald mee, ook de pensionado's met meer dan 15.000 euro aanvullend pensioen. Daarmee zit GL precies op de lijn van de PvdA -maar dat is toeval, aldus Kees Vendrik. De AOW-leeftijd wordt flexibel.

* De pensioenaftrek zowel als de hypotheekrenteaftrek wordt aangepast. Een hoger inkomen gaat niet meer automatisch leiden tot meer hypotheekaftrek: die blijft 30%, ook al zit men in het hoogste tarief. Er wordt voortaan een anti-cyclisch begrotingsbeleid gevoerd.

* Veel geld gaat naar onderwijs: daar komt maar liefst 3.7 miljard euro bij. Daarvan gaat 0.6 miljard naar inburgering, 1.7 naar het bestrijden van schooluitval; 1.0 naar het verbeteren van de positie van leraren en 0.4 % naar het hoger onderwijs.

* De zorg komt er iets bekaaider af: daar gaat 2 miljard extra heen. De basisverzekering wordt inkomensafhankelijk. Dat is budgetneutraal. Er wordt met name geïnvesteerd in extra personeel (0.7 miljard).

* Ook de post milieu krijgt 2 miljard. Het grootste gedeelte daarvan (0.8 miljard) gaat naar het openbaar vervoer, al staat er niet bij wat daarvan precies wordt gedaan. Hopelijk wat extra inhaalsporen aanleggen voor de trein.

Waar komt het geld vandaan? Er wordt bezuinigd op wegen en er wordt een stoel- en goederenheffing ingevoerd in het vliegverkeer: opbrengst 2.1 miljoen. Traditioneel wordt bezuinigd op Defensie, dat efficienter moet opereren: 0.7 miljoen. De bureaucratie in de zorg en de sociale zekerheid wordt aangepakt: 1.7 miljard. Ondoelmatige subsidies aan het bedrijfsleven en de landbouw worden afgeschaft: 0.7 miljard. En ook Groenlinks wil de bureaucratie aanpakken: 2.7 miljard. Op onderwijs wordt 1 miljard bezuinigd en op veiligheid 0.2 miljard.

Over de inkomstenkant kunnen we kritisch zijn. Hoe GroenLinks precies de bureaucratie in de zorg wil aanpakken, staat er niet bij. Totnogtoe willen alle partijen ambtenaren eruit gooien en bureaucratie aanpakken - maar geen van allen komt met een doordacht plan. Groenlinks wil de waterschappen afschaffen, schrappen in de buitenlandse dienst en minder adviseurs inhuren. Geen van de partijen durft totnogtoe te zeggen waar het op staat: minder ambtenaren en minder bureacratie betekent ook minder mensen in de uitvoering en minder controle.


Partijleider Femke Halsema tijdens de presentatie van het verkiezingsprogramma (foto Gerard Til/Trouw)

De lettertjes.
Moedig is de internationale insteek van GroenLinks: het programma opent met een hoofdstuk over internationale politiek en globalisering. GroenLinks gaat zij-aan-zij met de PvdA als het gaat om nivellering en kiezen voor de zwakkeren, maar dat gaat gepaard met een grote nadruk op participatie: wie mee kan doen moet meedoen.

Opvallend is de extra bijdrage voor Ontwikkelingssamenwerking -geen populair onderwerp tegenwoordig, maar apart is dat daarbij gekozen wordt voor grotere bijdragen via overheden. Overheden moeten zelf beslissen waar ze in willen investeren, vindt GroenLinks, zonder daarbij acht te slaan op de onlangs verschenen zeer kritische studies over begrotingssteun. Over corruptie geen woord. Steun via maatschappelijke organisaties, vooral die van de armen zelf ligt dan meer voor de hand, maar Groenlinks reserveert dat voor voor 'landen zonder goed bestuur'. Is dit de partij die vrijheid voor iedereen hoog in het vaandel heeft staan? Die vrijheid zal toch bevochten moeten worden, en dat gebeurt het beste door organisaties van mensen zelf, niet door de investeren in overheden.

Voor wat betreft terrorisme wordt teruggevallen op het 'wegnemen van de voedingsbodem'. Dat zal Farah Karimi, bijna oud-kamerlid, niet geheel waarderen. Zij pleit er altijd voor om niet te naief te zijn waar het de plannen en strategieën van terroristische organisaties betreft. Natuurlijk, inzet op mensenrechten, democratisering en onderwijs in landen waar terroristische organisaties opereren of hun basis hebben, is belangrijk. Maar bepaalde terroristische groeperingen opereren zeer professioneel en hanteren terrorisme als 'een voortzetting van politiek met andere middelen'. Men zal dus die groeperingen stevig aan moeten pakken. Te prijzen valt de nadruk op het feit dat terrorismebestrijding niet mag gaan ten koste van burgerlijke vrijheden. Terecht: data-mining (het verzamelen van grote bestanden gegevens om daarin naar verdachte patronen te zoeken) blijkt helemaal niets op te leveren.

Verbazingwekkend is het gebrek aan ambitie op gebied van milieu, en dan met name het internationaal milieubeleid. Schone lucht, verrommeling van het landschap, dierenrechten, energiebesparing, Borssele sluiten, subsidies voor duurzame energie: het staat er allemaal wel in. Iedereen moet bovendien 'binnen een half uur kunnen genieten van de natuur' (er staat niet bij of dat een half uur met de auto is of een halfuurtje joggen). Maar plannen met betrekking tot klimaatverandering en energie zijn te weinig ambitieus. Een 'klimaatneutrale stad in de Bollensteek' is de grootste ambitie, terwijl de komende jaren voor het klimaat cruciaal zijn. Is dit de partij die de klimaatverandering moet tegengaan? Dan mag er wel een tandje bij. Dan is lobbyen voor een vervolg op Kyoto niet genoeg. Er moet worden gestreefd naar een internationaal stimulerend investeringsklimaat voor schone energiebronnen en milieu-innovaties.

Innovatie en kennisbeleid komen er eveneens bekaaid van af. Jarenlang heeft GroenLinks gepleit voor levenslang leren. Dat punt lijkt nu gedumpt te zijn. Terecht wordt geïnvesteerd in lager- en middelbaar onderwijs. Maar omdat werk steeds kennisintensiever wordt, is het voor iedereen steeds belangrijker om zich onder de beroepscarriere te kunnen bij- en herscholen. Bovendien moet het niet zo zijn dat als je in het begin van je schoolcarriere de boot gemist hebt, je levenslang de pineut bent.

Een week de tijd om te amenderen. Moet kunnen!