The Culture of the New Capitalism (4)

Hoe dan wel?
Wat te doen? Een dergelijke aanklacht kun je niet opschrijven zonder ook oplossingsrichtingen aan te geven. Sennet noemt drie factoren die van belang zijn in een nieuwe cultuur: mensen moeten de mogelijkheid hebben hun eigen verhaal te construeren, ze moeten zich nuttig kunnen voelen, en er moet weer ruimte zijn voor vakmanschap.
Vakbonden, aldus Sennett, zouden dienst kunnen gaan doen als een soort uitzendbureaus, en voor hun leden ook pensioenen, gezondheidszorg en kinderopvang in kunnen kopen. Mensen houden dan een 'sense of belonging', terwijl ze tegelijkertijd flexibel kunnen zijn. Een basisinkomen zou mensen de mogelijkheid geven om hun leven te plannen en op de lange termijn te denken: te kijken wanneer ze extra scholing willen volgen, wanneer ze een huis kunnen kopen of een gezin willen stichten, simpelweg omdat ze tenminste voldoende basiszekerheid hebben.
Je nuttig voelen, vervolgt Sennett, hangt samen met publieke erkenning krijgen voor je werk. Veel professionals, zoals verplegenden en leraren, blijven actief in het werk dat ze doen, omdat de buitenwereld toch meer respect heeft voor wat zij betekenen voor de maatschappij, dan voor 'loonslaven'in bedrijven ook al verdienen die laatsten meer. Je kunt dan meer investeren in vrijwilligerswerk voor uitgerangeerde computerprogrammeurs, maar dat vindt Sennett terecht een lapmiddel. Het gegeven dat respect belangrijk is, en dat zorg voor anderen betekenis geeft, moet je uitbuiten. In plaats van zorg uit te besteden aan bedrijven die zogenaamd efficienter zijn, moet de positie van de staat als werkgever versterkt worden, en meer aspecten van zorg (voor ouderen, voor kinderen) moeten betaald worden. De teloorgang van vakmanschap, tenslotte, is het moeilijkste punt. Het vraagt toewijding, committment, specialisatie. En dat in een wereld die steeds volatieler wordt, steeds vluchtiger. Sennett heeft hier ook geen antwoord op. Mijn idee is dat juist communities van 'specialisten' wellicht de ruggensteun kunnen geven voor vakmanschap.

Linkse politiek.
Al met al is Sennett een boeiend schrijver. Hij plaats ontwikkelingen die we allemaal signaleren in een nieuwe en grotere context. En inderdaad, dat maakt het mogelijk om er grip op te krijgen. Zijn oplossingen zijn niet allemaal even goed uitgewerkt, maar zijn notie dat het belangrijk is om op een nieuwe manier veiligheid te creëren voor mensen, opdat zij op andere gebieden in hun leven des te meer risico's kunnen nemen, moet centraal komen te staan in nieuwe linkse sociale politiek. Investeren in mensen zal ook weer meer opleveren aan menselijk kapitaal: creativiteit, vaardigheden, aanpassingsvermogen. En dat is precies de reden waarom links beter dan rechts is toegerust voor het creëren van succes in de kenniseconomie.