Lessen van een linkse ja-stemmer.

Wat heb ik nu voor lessen getrokken uit mijn voorzichtige doch vergeefse Ja-stem?

a. democratie
"Europa is een project geweest van parlementariers", zei Femke Halsema in maandagavond in Nova. Daarmee was het voor haar een zeer democratisch project. Maar dat was het nu juist niet. Het was een project van democratisch gekozen en gemachtigde parlementariers, inderdaad, maar er is nauwelijks of niet over gecommuniceerd met de achterban. Dat maakt het niet erg democratisch.

b. Europa als excuus?
Europa is door dezelfde politici jarenlang gebruikt als excuus voor impopulaire maatregelen: "het moet van Brussel". Om dan de handen op elkaar te krijgen voor een Europese "Grondwet" is niet alleen een beetje hypocriet maar blijkt ook onmogelijk.

c. Campagne voeren is een kunst.
Het Nee-kamp heeft dan misschien wel enigszins populistisch geopereerd, maar het Kabinet heeft volstrekt belachelijke bedreigingen en beledigingen geuit aan het adres van de kiezers - en dat pikken ze niet. Dat maakte het voor de rest van het Ja-kamp erg moeilijk om voluit te kunnen blijven gaan. Ook mijn eigen partij heeft zich daar in het begin ietwat aan schuldig gemaakt - maar na wat intern protest is dat het laatste gedeelte van de campagne bijgetrokken.

d. Nog veel te doen...
Europa gaat te snel en bemoeit zich met te veel? Het wordt zaak om ervoor te zorgen dat niet de sociale paragrafen en de milieuparagrafen, maar juist de paragraaf over de vrije markt voor diensten verdwijnt. Daarvoor moeten we als Links de handen ineen slaan. Het is nog absoluut niet afgelopen, de discussie over de Europese Grondwet. Integendeel, die begint net.

e. Vaker doen: referenda.
De uitslag toont weer aan dat de onvrede van de kiezer met het politieke establishment blijvend is. Maar de Nee-stem is ook ingegeven door zeer diverse overwegingen -de dure euro, de Turken die er niet bij moeten, het gebrekkige sociale gezicht van Europa. En op zich geeft dat mij moed: de discussie over Europa is nog nooit zo heftig gevoerd als de laatste weken. Dat moeten we vaker doen, referenda. En dat moeten we voortaan beter doen: inhoudelijk discussieren en campagnevoeren.