linksrechts linksrechts linksrechts

Om nog een beetje intellectueel te doen dit weekend, nu maar eens een boek, of liever, een voorpublicatie in de Volkskrant. Paul Kalma, directeur van de Wiardi Beckman Stichting publiceert binnenkort zijn nieuwe boek "Links, Rechts en de vooruitgang".
Rechts heeft op dit moment de macht, da's wel duidelijk. En dat blijft ook nog wel even zo want rechts beheerst ook de discussie en heeft op dit moment de ideeën. Met name twee belangrijke ideeën. Ten eerste de versterking van het marktmechanisme en terugdringing van de verzorgingsstaat (inclusief de maatschappelijke ongelijkheid die daaruit voortvloeit, sterker dat vind rechts zelfs een pre want dat 'prikkelt'). En ten tweede een hardere aanpak van criminaliteit, en minder tolerantie jegens normafwijkend sociaal en cultureel gedrag.

Maar terug naar Kalma. In de jaren 90 schudde de sociaaldemocratie haar ideologische veren af en vluchtte in een technocratische bestuursstijl. Ze ging mee met het verhaal van rechts dat de overheid te log, te groot en te duur was. De moderne burger kan best zonder al dat ge-betuttel. De overheid maakt trouwens uberhaupt overal een zootje van, dus inkrimpen die hap. Vooral in de sociale zekerheid en in voorzieningen want dat kon de markt beter.
Wat je nu ziet, is dat onder rechts de overheidsuitgaven niet zozeer dalen, maar verschuiven. Bijvoorbeeld naar gevangenissen, politie en -in de VS- naar nutteloze oorlogen. Naar repressie dus. Daar is Links toch mooi ingetrapt met haar Derde Weg.

Nou, en daar zit links dan, zonder ideologische veren en zonder verhaal. Wat nu? Daar gaat Kalma eens even voor zitten. Dat wil zeggen: hij formuleert drie ideologische kritiekpunten op rechts, en probeert dan de vinger te leggen op waar het met Links naar toe moet.

• Ten eerste: het ongeremde marktdenken van rechts roept een geld cultuur in het leven die zich over steeds meer terreinen uitstrekt, inclusief cultuur en wetenschap. Het vergroot sociale ongelijkheid, en werkt machtsconcentratie in de hand.
• Ten tweede: door de ontketening van markt gaat maatschappelijke samenhang verloren – en de vergrootte tegenstellingen verergeren dat effect alleen maar. De burger draait daar –onder het mom van “eigen verantwoordelijkheid” voor op.
• Ten derde: de enorme maakbaarheidsgedachte achter rechts. Die uit zich bijvoorbeeld in ‘preventief’ ingrijpen waarmee kwetsbare internationale rechtsregels geschonden worden; marktdenken dat overal met harde hand wordt opgedrongen; en mensen met harde hand dwingen tot culturele aanpassing.

Wat moet links daar nu voor in de plaats zetten? Kalma: "Een realistische visie op de menselijke soort en zijn omgang met de natuur; pluralisme als belangrijk organisatieprincipe in het besef dat macht tegenmacht moet ontmoeten en dat de waarden die mensen nastreven vaak moeilijk met elkaar te verzoenen zijn; en een onvermoeibaar streven om, zo veel en zo goed als mogelijk is, de economische en technologische ontwikkeling in dienst te stellen van de menselijke waardigheid en de kwaliteit van het bestaan. Een minder instrumentele omgang met de natuur is daar onverbrekelijk mee verbonden."
Ik mis nog Femke Halsema’s vrijzinnigheid hierin, overigens: ook een mooi verhaal.

Maar weet je wat het is. Het is nog zo'n typisch intellectueel verhaal. Het spreekt nog niet aan. Ik zie kleine beginnetjes, zo her en der. Maar een mooie aansprekende agenda hebben we nog niet. We gaan daar trouwens met het AmbtoNetwerk een projectje over doen, kan ik vast verklappen. Een aansprekend beeld maken van hoe je zou willen dat Nederland er over tien jaar uit ziet. Vanuit Links perspectief natuurlijk. En wat daar voor agenda voor nodig is. Ik verheug me er nu al op. En af en toe zal ik hier wat brokjes in de groep gooien.