Vrijzinnig? (1) Samenvatting.

Gister verscheen de Helling, het blad van het Wetenschappelijk bureau van GroenLinks, met daarin de langverwachte bijdrage van Femke Halsema. Wat bedoelde zij precies met de term "links-liberalisme', die ze eerder dit jaar lanceerde, en wat voor consequenties heeft dat voor de koers van GroenLinks? Een ding springt direct in het oog. De term Links-liberaal is inmiddels vervangen door de term Vrijzinnig.

Het is geen term om op een spandoek te zetten en achteraan te lopen. Maar dat was links-liberaal ook niet. Ik kreeg al uitnodigingen van triomfantelijke VVD-ers. Ik vind VVD-ers heel aardig maar ik wil niet een van hen zijn.


Het verhaal begint met een schets van het veranderde politieke krachtenveld. Veel van wat Halsema hier schrijft, heeft ze al eerder elders opgemerkt –voor de trouwe Halsema-volgertjes: artikelen in het Magazine (februari) en de Volkskrant (27/12/2003).


De leegte van Links is eigenlijk de leegte van de PvdA, schrijft Halsema. Bos weigert duidelijkheid te geven over de plaats van de PvdA in het politieke spectrum, en de PvdA vaart er wel bij. Enerzijds af en toe opkomen voor lagere inkomensgroepen, maar wel in Rotterdam de deur dicht gooien voor kansarmen. En ook de SP wordt steeds harder tegen bijvoorbeeld migranten.


Rechts daarentegen triomfeert en haar geloof in eigen maakbaarheidsidealen wordt nog steeds sterker. Daarmee ook haar geloof in “hard optreden”en “niet zeuren”. Van Aartsen zet de opmerking dat terrorisme ook voortkomt uit armoede een mensenrechtenschendingen weg als een vergoelijking. Wilders stelt dat over integratie, migratie en terrorisme geen compromissen gesloten mogen worden.


Welbewust koos Halsema voor de term “links-liberalisme’om duidelijk te maken dat vrijheden in het geding zijn. En dat die dreigen te verwezen. Sommigen mogen niet meer wonen waar ze willen; vanaf 1 januari moet je je altijd kunnen identificeren; ketchup gooien is tegenwoordig een staatsgevaarlijke activiteit tenminste als je het naar een minister doet (niet als je je broertje ondersmeert); culturele diversiteit is niet meer iets dat wordt nagestreefd.


Maar ze moet vaststellen dat die term verkeerd is gevallen. Daarom kiest Halsema voor de term vrijzinnig. Wat bedoelt ze daarmee? In een eerdere bijdrage legde ik dat al uit. In navolging van Isaiah Berlin omderscheidt Halsema een positief en negatief vrijheidsbeginsel. Het negatief vrijheidsbeginsel komt neer op: mensen zo veel mogelijk met rust laten. Het positieve op: de vrijheid van mensen mogelijk maken.


Tot zover had ze zich al eerder geuit – nu zet ze de agenda neer die daaruit voortkomt.
Op grond van deze twee vrijheidsbeginselen kiest ze een aantal speerpunten. Vrijheid mogelijk maken –het positieve vrijheidsbeginsel- leidt tot de welbekende GroenLinkspunten Emancipatie, Keniseconomie en groene ruimte, en internationale solidariteit. Vrijheid beschermen leidt tot de punten: burgerschap (met daarbij horende plichten, zoals participatie) maar ook het recht gevrijwaard te blijven van paternalisme en gezeur over hoofddoekjes; tot poliieke participatie in alle lagen van de maatschappij, en bescherming tegen teveel overheidsbemoeienis, zowel tegen te willekeurige regelgeving, als tegen schendingen van vrijheid uit naam van veiligheid.