Het wordt óf linksom óf rechtsom en er staat veel op het spel.

Enkele uren nadat het vierde Kabinet Balkenende gevallen is, tekent de ravage zich af. De verhoudingen tussen PvdA en CDA zijn inmiddels dusdanig verziekt dat een nieuw kabinet 'over het midden' voorlopig niet mogelijk lijkt. Naar de huidige peilingen kijkend ligt een nieuw rechts tot zeer rechts kabinet voor de hand. Zowel een CDA-VVD-D66 kabinet als een CDA-VVD-PVV kabinet zouden mogelijk zijn.

We kunnen een verkiezingscampagne tegemoet zien die vooral over Uruzgan gaat, want het gevecht om de schuldvraag zal maximaal worden uitgebuit. En dat is jammer, want er staan veel belangrijker zaken op het spel. Het klimaat is er één van, maar minstens zo belangrijk is hoe Nederland nu de crisis te lijf zal gaan. Beide crises zijn in een cruciaal stadium beland en keuzes die we nu maken, zullen bepalend zijn voor de levens van onze kinderen en kleinkinderen.

Dat geldt ten eerste voor de klimaatcrisis. Toegegeven, veel van de resultaten worden bereikt op internationale onderhandelingsfora, maar Nederland kan op dit vlak een sterkere rol spelen dan de halfbakken lippendienst ze onder de vele kabinetten Balkenende heeft opgebracht. Iedereen zal zich nog het rapport van Nicolas Stern herinneren, die voorcijferde dat het zeer de moeite loont als wij nu investeren in duurzaamheid. Stern schat dat de kosten van het terugbrengen, vóór 2050, van CO2 tot 60 tot 80 procent onder het niveau van 1990, ongeveer 1 procent kost van alle BNP's - het 'bruto wereld product' dus. Doen we dat niet, dan zijn de kosten van de gevolgen van klimaatverandering 5 tot 20 keer zo hoog. Meer dan oit geldt dus: regeren is vooruitzien.

De klimaatcrisis is in zekere zin ook een financiële crisis. Maar de komende tijd is ook bepalend voor de vraag of het ongebreideld persoonlijk winstbejag zal worden beteugeld – of dat Nederland de kiem legt voor een nieuwe crisis. Ooit werd door Thatcher en Reagan de geest van de hebzucht uit de fles gelaten. Door Paars werd dit met vreugde verwelkomd, en Kok schudde opgelucht de ideologische veren van de PvdA van zich af. De ruimte die de banken vervolgens kregen, hebben ze maximaal uitgebuit en dat heeft geleid tot de huidige financiële crisis – met grote maatschappelijke gevolgen. Bos heeft onlangs voorzichtig gebroken met die traditie. Hij onderschreef de plannen van Obama om grenzen t stellen aan de groei van de banken, en nam onlangs op de 21e Den Uyl lezing afstand van de Derde Weg.

De komende jaren zal fiks bezuinigd moeten worden. En de vraag is waar de klappen zullen vallen. Het valt te voorzien dat we allemaal een stap terug moeten doen; maar wat mij betreft valt een samenleving waar we werken aan duurzaamheid en kwaliteit van leven te vekiezen boven één waar de rijksten worden gesubsidieerd door de hypotheekrenteaftrek, waar we de bankiers met hoge bonussen zien strijken, waar we de lasten van de klimaatverandering bij onze kinderen en kleinkinderen blijven leggen. En daar is draagvlak voor. Opinieonderzoeken laten zien dat Nederlanders niet noodzakelijkerwijs hechten aan veel private rijkdom, maar minstens evenveel waarde toekennen aan andere zaken, die moeilijker in geld zijn uit te drukken: vrije tijd, om door te brengen met familie en vrienden; kwaliteit van openbare voorzieningen en van de woonomgeving; vertrouwen in de toekomst en ene gevoel van zelfbeschikking.

De cruciale vraag is dus of de PvdA zich herstelt -wat moeilijk zal worden- en of zij de verkiezingen in durft te gaan met een duidelijke keuze voor een duurzame samenleving, voor publiek belang en voor kwaliteit van leven. Momenteel is ze teveel gehavend in de peilingen om geloofwaardig de kern te vormen van een links kabinet. Maar nu Bos zijn handen vrij heeft om oppositie te voeren, kan dat misschien veranderen. Dat is belangrijk. Deze keer gaan de verkiezingen om meer dan de komende vier jaar. Ze gaan om de levens van onze kinderen.

(Deze column verscheen eerder op Joop.nl)