De jaren tien.

Ik had er niet eens bij stilgestaan, dat het eerste decennium van deze eeuw voorbij was, totdat alle lijstjes verschenen (en hier en hier en hier). En de analyses van het afgelopen decennium zijn niet vrolijk. 'Mistroostig', noemt Pieter Hilhorst de overheersende instelling. Misschien is het wel het ontbreken van mooie idealen, dat de filosofie van de jaren Nul kenmerkt. Men wil vrijheid - voor zichzelf maar niet voor anderen. Veiligheid, maar vooral tegen anderen. Om het met SCP-directeur Paul Schnabel samen te vatten: met mij gaat het prima dankzij mezelf, met ons beroerd dankzij anderen. De jaren Nul waren een decennium van angst -dankzij 9-11- en een financiële crisis er overheen, maar ook van cynisme, grofheid en ressentiment. Op de valreep zagen we nog falen van de politiek: Kopenhagen, een Europa dat de tekorten op de begrotingen niet in bedwang houdt, dat een nieuwe leider achterkamert. In de VS was het politiek cynisme nog zichtbaarder in een regering Bush die alle fatsoensnormen met de voeten trad. En wat te denken van Berlusconi, die eveneens alle normen tart maar zijn macht over de media misbruikt om de beeldvorming en de emoties populistisch naar zijn hand te zetten?
Nee, de jaren nul waren geen vrolijk decennium.

En nu? Zie we sprankjes van verandering? Hilhorst ziet de redding in 'samenredzaamheid', het stimuleren van netwerken waaruit burgers steun krijgen maar die ook eisen stellen aan burgers. Ik weet het nog niet. Het klinkt me nog iets te bedacht, net iets teveel als wishful thinking. Je zag ook een tijdje een tegenbeweging in een hang naar authenticiteit: biologisch eten, streekproducten, natuurlijke stoffen, wellness - de Happinez-trend zeg maar. Dat leek ook veelbelovend -gaat biologisch nu eindelijk doorbreken?- maar het gevaar is duidelijk: als het leidt tot in zichzelf gekeerd en zelfingenomen cocoonen dan blijft het krachteloos en wordt het niks.

Eén van de hoopvolle initiatieven van dit moment vind ik de move your money-campagne van HuffPost. Initiatiefneemster Arianna Huffington - één van 's werelds meest invloedrijke bloggers- ergerde zich aan het feit dat de grote banken, nog geen jaar nadat de belastingbetaler ze gered had, alweer fikse bonussen gingen uitbetalen. Maar dat diezelfde banken intussen ook nog steeds niet deden wat ze behoren te doen: geld uitlenen. Dat, terwijl de belastingbetaler nog een generatie lang bezig zal zijn om de enorme bedragen die met de reddingsacties gemoeid zijn, af te betalen.
De arrogantie van de banken komt voort uit het besef dat ze 'too big too fail' zijn - ofwel, dat het financiële systeem in elkaar zou storten, als de grootbanken om zouden vallen. Althans, dat is wat ze met hun lobby de politiek willen doen geloven. En cynisch genoeg: een IMF-studie (PDF) toont aan dat juist de banken die de grootste risico's namen, het hardst lobbyden voor de-regulering. En dat die juist vanwege hun miljoenenlobby's het eerst gered werden.
Wat kun je doen, in het zicht van zoveel cynisch en egoïstisch nietsontziend machtsvertoon? Cynisch worden en op en website de graaibankiers de huid vol schelden? Gaan zitten cocoonen op je biologische bank of achter je flatscreen? Huffington was strijdlustig en opbouwend: ze organiseerde een actie om burgers te bewegen hun geld weg te halen bij de 'too big too fail'-grootbanken, en over te brengen naar zogeheten community banks: in de VS zijn dat banken met meestal een iets lagere rente, maar die voorzichtiger opereren en zich wel houden aan hun maatschappelijke taak van geld uitlenen aan bedrijfsleven en middenstand. Zoals Huffington strijdlustig schrijft: "JP Morgan/Chase, Citi, Wells Fargo, and Bank of America may be "too big to fail" -- but they are not too big to feel the impact of hundreds of thousands of people taking action to change a broken financial and political system." Huffington maakte gebruik van de data van een bevriende bank-analyst en zette een website op waar mensen makkelijk een fatsoenlijk opererende bank kunnen vinden in de buurt.

Toen de banken wankelden, dachten we even dat de overheid -na jaren neoliberaal beleid- terug was van weggeweest. Want wat niemand ooit meer verwacht had, gebeurde: het machtige bedrijfsleven moest de hand ophouden bij die vermaledijde overheid. Voor het eerst werd er weer geroepen om krachtige regulering en een sterker optreden. Maar de overheid bleek op veel manieren krachteloos, met name door een weifelende politiek. Vaak beïnvloed dor de lobby van hetzelfde bedrijfsleven durfde ze geen straffe maatregelen te nemen. Ik zet mijn kaarten daarom, eerlijk gezegd, toch op maatschappelijke bewegingen zoals dit initiatief van Huffington. Ik denk dat die het beste in staat zijn om de onvrede te kanaliseren in positieve actie. En misschien zullen ze ook de politici voortbrengen die de overheid uiteindelijk zullen hervormen.

En eigenlijk hoop ik dus dat dat de trend wordt voor de jaren tien. Een hang naar eerlijkheid, authenticiteit en verbinding, maar wel gecombineerd met stevige maatschappelijke actie. En gesterkt, Majesteit, door gebruik van sociale media, want die zijn daarbij onontbeerlijk om mensen op de been te krijgen.