"Halsema schiet door naar rechtse politiek"

Femke Halsema (foto Volkskrant)

"Het is onbegrijpelijk dat GroenLinks-leider Halsema de verzorgingsstaat wil offeren aan keuzevrijheid. De verzorgingsstaat moet eerder uitgebreid". Zo begint oud-kamerlid voor GroenLinks Evelien Tonkens haar kritiek op Femke Halsema, vandaag in Trouw. "Halsema schiet door naar rechtse politiek", luidt de titel.

Tonkens vervolgt:

"Zijn pleidooien voor een uitgebreide verzorgingsstaat links? Tot nu toe wel. GroenLinks- fractievoorzitter Femke Halsema opende echter een ferme aanval op de ’verstatelijking van de solidariteit’. Linkse partijen hebben daarop in de afgelopen decennia een ’onevenredig zware nadruk’ gelegd. Halsema wil af van ’toenemend staatspaternalisme’ en ’bevoogdende staatsarrangementen’ zo schrijft zij in de bundel ’Vrijheid als ideaal’. Ze verzet zich tegen linkse pogingen tot restauratie van de verzorgingsstaat, want ’de huidige verzorgingsstaat kweekt afhankelijkheid en inactiviteit’. In haar alternatieve visie, ’sociaal individualisme’, staat emancipatie centraal, gedefinieerd als ’het mogelijk maken van sociaal- economische en culturele keuzevrijheid’. Collectieve arrangementen ziet Halsema als ’sociaal-economische belemmeringen voor zelfontplooiing’. Als voorbeelden noemt ze collectieve pensioenregelingen, AOW, WW en kinderopvang. Hoe deze de zelfontplooiing belemmeren blijft onduidelijk. Ook de alternatieven blijven vaag: ze noemt flexibilisering van de arbeidsmarkt en persoonsgebonden budgetten voor kinderopvang.

Een ronkend begin: daarna vervolgt Tonkens met een (interessant) pleidooi voor collectieve arrangementen boven persoongebonden budgetten. Het voordeel van een collectief arrangement, betoogt Tonkens, is dat je goed toezicht kunt houden op de kwaliteit. Als de ene ouder zijn budget in gastouderopvang stopt en de andere het in een dagverblijf, is dat veel lastiger. Bovendien zitten ouders helemaal niet op die keuzevrijheid te wachten. Die willen gewoon kunnen rekenen op goede voorzieningen waar ze hun kinderen met een gerust hart heen kunnen brengen. Kinderopvang als basisvoorziening, vindt Tonkens, zou de vrijheid van veel moeders (en vaders) in feite alleen maar vergroten. Ze hebben er geen omkijken meer naar.

Maar in de lead -wellicht aangepast door de Trouw-redactie- geeft Tonkens Halsema's woorden verkeerd weer -verdraait ze zelfs. "Individuele autonomie", schrijft Halsema, "vereist dat de overheid sociaal-economische belemmeringen voor ontplooiing zo veel mogelijk opruimt". Er staat niet dat zij collectieve arrangementen ziet als ’sociaal-economische belemmeringen voor zelfontplooiing’, zoals Tonkens schrijft.

Halsema pleit in haar nawoord bij "Vrijheid als ideaal" bijvoorbeeld voor minder nadruk op inkomensteun, maar meer op sociaal engagement. Dat lees ik als het verschuiven van nadruk naar leer- en ontwikkelarrangementen in geval van werkeloosheid. En dat heeft mijn volle instemming. In Denemarken werkt zo'n systeem heel goed. Je hebt daar wel een uitkering, maar er wordt veel nadruk gelegd op maat-arrangementen voor bij- en omscholing, om je weer snel aan een baan te helpen. Beter dan de eeuwigdurende uitkering.

Wat kinderopvang betreft pleit Halsema voor "uitbreiding van ondersteunende faciliteiten als persoonsgebonden budgetten voor kinderopvang". Mijn vraag is: als ouders die volop hebben, en de meesten hebben inderdaad behoefte aan gewoon goede kinderopvang om de hoek, dan kopen ze die toch? Zeker als daar een keurmerk op zit bijvoorbeeld. En daar kan de overheid wèl voor zorgen.

Wel maakt dit akkefietje en de fraai door Trouw bedachte titel duidelijk waar GroenLinks zich hier kwetsbaar maakt: voor "conservatief-linkse" partijen zoals de SP en in Duitsland Die Linke, die zich sterk verzetten tegen afbraak van de sociale zekerheid in de zin van inkomenszekerheid boven alles. Men noemt dat ook wel smalend 'oud-links', maar dat 'oud-links' heeft een stevige voet aan de grond.