Irshad Manji

Ik had het al eens eerder over haar: Irshad Manji. Lesbienne, feministe - en moslima. Op haar website niet alleen informatie over haar boek "The Trouble with Islam Today", in Nederland vertaald als "Het Islam Dilemma", maar ook over haar project Itjihad: de hervorming van de Islam naar de 12e eeuwse traditie van tolerantie, kritisch denken en pluriformiteit.

Mooie timing van de Vrij Nederland: een interview met haar in dit nummer, tegelijk met de dunnetjes overgedane aanslag van Londen. Het wordt tijd dat de Islam duidelijk afstand neemt van terreurdaden, maar ook haar eigen aandeel daarin onder ogen ziet, stelt Manji. Moslims "ontkennen de link tussen de koran en geweld om te kunnen zeggen: die terroristen waren geen moslims. Schone handen, weg veratwoordelijkheid. Maar iedereen die de koran gelezen heeft weet dat daarin, net als in de bijbel en de thora, passages over geweld staan. (...) Veel moslims zullen zeggen: moorden is wel tegen de geest van de Islam. Prima. maar helaas niet tegen de letter van de koran. En dat is precies het probleem met de islam: alles wordt letterlijk genomen." Vandaar dus het project Itjihad.

Londen, vindt Manji, is een kans voor moslims om zich te bezinnen. Maar niet-moslims hebben ook een aandeel in het gebeuren: ze zijn te relativistisch over hun eigen cultuur en weten niet meer welke waarden ze moeten verdedigen. Zelf beschouwt ze individualiteit als centrale waarde: "Dat je kunt zeggen: ik ben uniek en autonoom en de maatschappij profiteert van me. Ik maak zelfstandige keuzes dus neem mijn verantwoordleijkheid. Hiermee moet je ontspoorde moslims confronteren. Tegen jongeren die radicaliseren en als reden daarvoor hun sociaal economische situatie opgeven, moeten we zeggen: wil je in dit land leven, profiteer dan van zijn vrijheden. Dat betekent niet dat we ze aan hun lot overlaten maar dat we in ze geloven. We moeten niet pikken dat ze telkens de schuld op anderen afschuiven." Daar, vindt ze, moet een stevig debat over plaatsvinden tussen moslims en niet-moslims - maar ook over de vraag hoe "wij" moslims een volwaardige plaats in de samenleving gaan bieden.

De Islam buiten de Arabische wereld maakt veelbelovende ontwikkelingen door, vindt ze. "In New York worden voor het eerst gebeden in de moskee door een vrouw ingeleid en bidden mannen en vrouwen samen. In andere steden kraken feministische mioslima's moskeeën en eisen met zitacties letterlijk hun plek op".

Manji is bevriend met Hirsi Ali en dat merk je terug in haar kijk op Nederland: "Jullie leven in een maatschappij die niets van migranten verwacht.(...) afkomst en eigen cultuur dienen als excuus om niet te participeren. Het verleden regeert". En: "Nederland keert mensenrechten de rug toe. In heel West-Europa wordt de publieke opinie gedomineerd door mensen die de universele mensenrechten negeren. (...) Goed, zeg ik dan, als je niets over vrouwenbesnijdenis wilt zeggen, houd dan ook je mond over de militaire cultuur van Abu Graib. Maar consequent zijn onze cultuurrelativisten niet, opportunistisch des te meer. Het treurige is dat juist mensen die zich progressief noemen, als eersten de mensenrechten laten vallen. "
Pardon? Links niets tegen vrouwenbesnijdenis doen? En niet voor universele mensenrechten zijn? Bullshit. Ik ken geen zich links noemend politicus die zou durven zeggen dat mensenrechten voor de ene mens een beetje meer gelden als voor de andere.

Manji stelt dat het Arabische tribalisme de islam in de 7e eeuw gegijzeld heeft: "Als ik tjidens mijn lezingen hierover praat word ik door de Arabieren in de zaal uitgescholden, maar zie ik alle Iraniers, Turken of Aziatische moslims knikken. 80% van de moslims wereldwijd is geen Arabier, toch mag je tegen Allah alleen in het Arabisch bidden en houden Arabische leiders iedereen onder de duim. Wereldwijd zijn er veel meer moslims gestirven door het Arabisch imperialisme dan door welke koloniale macht dan ook."

Wel bewondering heb ik voor haar Itjihad-project. Daarmee wil ze de kritische dialoog in de islam bevorderen. Ze heeft gelijk. De Arab Human Development Rapporten gaven al aan dat de economische achterstand van de Arabische wereld te wijten was aan de achterstelling van vrouwen en de rem op kritisch denken in media, onderwijs en wetenschap. En verder lijkt ze mij een uiterst moedige vrouw.