fatsoenlijk bestaan

Vraag aan iemand wat het zojuist aangenomen beginselprogramma van de PvdA behelst, en tien tegen een dat áls je gesprekspartner iets weet, de kreet "een fatsoenlijk bestaan" zal vallen.
Het oude beginselprogramma dateerde uit 1977, dus de partij was wel aan een nieuw programma toe. Maar tijdens Paars had de PvdA even geen behoefte aan een beginseldiscussie. Wouter Bos vond het in eerste instantie ook niet nodig, maar nu ligt er, geheel in zijn geest, een handzaam stukje.
Bart Tromp, Paul Kalma, Jos de Beus: grote kopstukken hebben het een flets stuk genoemd. René Cuperus, medewerker van de Wiardi Beckman Stichting en mede-auteur, verdedigde zich door te stellen dat een mooi manifest schrijven met fraaie analyses en fikse strijdpunten, veel moeilijker is geworden dan vroeger. Want de wereld is immers veel ingewikkelder geworden. Waar Dick Pels weer op insprong: wát nou moeilijker dan vroeger? Dick Pels zelf schrijft immers het ene manifest na het andere.

In zeker zin is het tij wel moeilijker geworden voor de sociaaldemocratie. De arbeidersklasse waar de sociaaldemocratie vroeger eenduidig voor opkwam, is in omvang afgenomen. Arbeiders? Zie je die nog? Illegalen zie je, en mensen die al generatie op generatie in de bijstand zitten. Chronisch zieken. Allochtonen in achterstandswijken. De sociaaldemocratie lijkt wel aan haar eigen succes ten onder gegaan: de 'natuurlijke' achterban die overbleef is geen achterban om nou eens lekker mee ten strijde te trekken. In navolging van Tony Blair met zijn 'New Labour' richt de PvdA zich dan ook steeds meer op de middenklasse. En dat nog voorzichtig: exorbitante topinkomens aan de kaak stellen, dat doet vrees ik alleen Jan Marijnissen nog.

Van buitenaf ligt de sociaaldemocratie momenteel onder vuur door de dreiging van terrorisme en de nadruk op veiligheid en de strafrechtelijke benadering daarvan; van binnenuit door de conservatieve nadruk op gemeenschap en te ver doorgeschoten individuele vrijheden. Juist een tijd om juist eens goed voor een doorwrocht stuk te gaan zitten. Iedereen is het er eigenlijk wel over eens dat dit het nog niet is. Huiswerk gedaan, stuk in een la, en wachten op het volgende.