Links, rechts....(1)

Deze kerstvakantie ben ik me door het boek van Paul Kalma aan het worstelen, "Links, Rechts en de Vooruitgang". Het is nogal een kloek boek, bijna vierhonderd pagina's, vandaar dat er even tijd zit tussen de aankondiging en de eerste leesverslagjes. VerslagjeS want ik ga het in stukjes doen.

Het boek begint met een positionering, en valt vervolgens uiteen in drie delen: Waarden, Instituties en Cultuur. Kalma betoogt dat de links-rechts tegenstelling op zich nog niets van zijn relevantie heeft verloren. Maar hij vindt wel dat de sociaal-democraten in de jaren negentig hun beginselen ietwat verkwanseld hebben: "Beyond Left and Right", van Tony 'New Labour' Blair; Kok die zijn "ideologische veren afschudde". Daarmee boden ze de rechtse partijen de kans om het politieke initiatief naar zich toe te trekken. En nu zitten we, zeg maar, met de gebakken peren. Het is markt, markt, markt, wat de klok slaat. Daarnaast enorme aandacht voor veiligheid tegenover verwaarlozing van publieke voorzieningen.

Maar apart is dat hoe ik het hoofdstuk ook lees en herlees, ik alleen maar een negatief geformuleerde definitie kan vinden van sociaaldemocratie: de strijd tegen onze afhankelijkheid van economie en technologie en tegen de heerschappij van het geld over de mens en zijn leefomgeving (p. 15). Hoe zou je dat nu als een positief ideaal kunnen formuleren?

Kalma ziet een drietal uitdagingen voor de sociaaldemocratie. Ten eerste: koppelen van het streven naar een betere samenleving (in termen van welvaart, vrijheid en beschaving) aan een realistische visie op de mens en zijn omgang met de natuur. Links heeft zijn lesje geleerd: van het idealistische maar ook naieve mensbeeld waarin uitkeringsfraude niet paste is niet veel meer over.
Op de tweede plaats moet pluralisme een uitgangspunt worden van de samenleving: cultureel, politiek, economisch. Maar ook in macht: er moet altijd tegenmacht aanwezig zijn tegenover elke machtsconcentratie.
En op de derde plaats moet de sociaal-democratie ernaar (blijven) streven om economie en technologie in dienst te stellen van de menselijke waardigheid en de kwaliteit van het bestaan. Dat geeft ook richting in hoe we moeten omgaan met het milieu en met ontwikkelingen als biotechnologie.