de toekomst van kranten

Onlangs hield John Loyd de Machiavelli-lezing (29 november 2004). Hij stelde daarin de groeiende macht van de media ter discussie. Journalistieke techieken worden steeds meer gebruikt om te shockeren en provoceren, om een menig te promoten (zie FoxNews, zie Michael Moore). Voor de kijker ziet het allemaal hetzelfde uit. Die realiseert zich niet meteen dat niet meer de feiten niet eerst komen, maar opinies. Tegelijk nemen media in invloed toe. En juist de kranten die het hardst een eigen (ongenuanceerde) mening geven, zijn de enigen die hun oplage nog zien groeien (Independent, Telegraaf). Die ontwikkeling, de media als extreme opiniemaker, hebben we niet voorzien. Maar die stelt wel eisen aan hoe de media naar zichzelf kijken.

Media-macht heeft altijd twee kanten. De macht van het vrije woord, van de vrije mening, van feiten, van onafhankelijke bronnen van ideeën. Die is van cruciaal belang voor de democratie. Maar media vormen ook een macht op zich: macht om te overtuigen, te belonen, te straffen, te verstoren, te liegen en bedriegen, macht om fortuin te vergaren en smaak te verlagen. In onvrije samenlevingen wordt de eerste macht gevreesd. In vrije samenlevingen zou juist de laatste macht moeten worden onderzocht en bediscussieerd. Media stellen dat hun grootste belang voor burgers daarin ligt dat zij de macht ter verantwoording roepen. Maar media moeten, nu zij zelf zo'n machtige institutie geworden zijn, zelf ook ter verantwoording worden geroepen. Want macht corrumpeert.

Hij ziet de toekomst van kranten somber in. "Nieuws zal een andere vorm krijgen. Dat kun je al om je heen zien. Er komen 24-uurs nieuwskanalen. Als je geïnteresseerd bent in Oekraïne kun je een krant kopen, maar je kan ook op internet 'Ukraine' in Google tikken en dan krijg je meer informatie dan je in een dag kunt lezen. Inclusief materiaal uit de Oekraïne zelf, op weblogs, in het Engels door mensen in Kiev of Donetsk. Dat is zeer subjectief maar ook zeer opwindend. Het is fantastisch, vermoedelijk interessanter dan het materiaal van je eigen correspondent".

Hoe kunnen kranten op die ontwikkelingen inspelen? "Ik geloof wel dat kranten blijven bestaan, maar misschien niet in deze vorm. We zullen hoe dan ook moeten blijven vasthouden aan de zoektocht naar de waarheid als uitgangspunt. Misschien moet dat opnieuw verpakt worden. Uiteindelijk willen de mensen toch uitleg. Tegen het lezen van lange stukken is ook geen bezwaar."
Nee hoor. Drie zaterdagkranten vandaag. Gaat best.