Hoe ziet Nederland eruit in 2040?

(Nederland vanuit de ruimte. Foto: André Kuipers vanuit het ISS. Bron: ESA )

Het Centraal Planbureau bracht gister een scenariostudie uit over de economische toekomst van Nederland. De studie "Vier vergezichten op Nederland" bouwt voort op een eerder verschenen studie over Europa: "Four Futures of Europe".

De vergezichten-studie onderscheidt twee bepalende factoren voor ecomische groei. Ten eerste de mate waarin landen bereid zijn om internationaal samen te werken. En ten tweede de vraag of en hoe gekozen wordt voor de hervorming van de collectieve sector. Dat wil zeggen: in hoeverre bijvoorbeeld sociale verzekeringen verder uitbesteed en geprivatiseerd worden. Het betekent ook, dat werkeloosheidsuitkeringen omlaag gaan en dat mensen een groter gedeelte van pensioen en werkeloosheids- en ziekteverzekeringen zelf moeten gaan betalen. Dat is bijvoorbeeld onlangs voorgesteld door het RMO. Dat heeft onlangs een advies uitgebracht over sociale zekerheid. Kern is dat mensen voortaan hun eigen arrangementen moeten gaan betalen; maar als zij daartoe niet in staat zijn, kunnen ze daar via de belastingen voor gecompenseerd worden. Zo kunnen de sterkste schouders toch de zwaarste lasten blijven dragen, aldus de RMO.

Verschuiving lasten van publiek naar privaat.
Het CPB-scenario waarin het meest internationaal wordt samengewerkt en het meest wordt uitbesteed, levert ook de grootste ecomische groei op. Een welvaartsgroei van 120% per hoofd van de bevolking, tegenover een groei van ruim 30% in het scenario waarin het minst wordt samengewerkt en uitbesteed. Maar ook de grootste inkomensongelijkheid en de grootste milieuproblemen, om maar wat te noemen. Hoe het dan zal staan met zorg, onderwijs en cultuur bijvoorbeeld, durf ik niet te voorspellen. Wel stelt het CPB dat er sneller gestudeerd moet worden, en dat het hoger onderwijs meer geprivatiseerd moet worden.

Wat is die inkomensgroei dan waard?
Wat mij wel opvalt in de commentaren van het NRC en de Volkskrant, is dat er erg gefixeerd wordt op die inkomensgroei. Maar wat is die inkomensgroei precies waard, als je er tegelijkertijd een fikse investering van moet doen in pensioen, ziektekosten, arbeidsongeschiktheidsverzekering en werkeloosheidsverzekering, en minder publieke diensten voor terugkrijgt? Je inkomen gaat dan wel omhoog, maar je bent een groot deel ervan meteen weer kwijt aan je pensioen en diverse verzekeringen. Die je ook allemaal zelf moet regelen, wat niet altijd makkelijk is.
Voor een hogere economische groei is het ook noodzakelijk dat de arbeidsparticipatie omhoog gaat. Dan kunnen er meer premies en belastingen geheven worden, en kunnen we bijvoorbeeld de kosten van de vergrijzing makkelijker betalen. Maar dat betekent dus ook: minder vrije tijd. En dat vinden Nederlanders niet leuk, aldus het Sociaal Cultureel Planbureau.

Geen doemscenario.
Het positieve aan de studie is dat het doemscenario dat door de vergrijzing een enorme tol aan welvaartsgroei moet worden betaald, weerlegd wordt. Intussen zijn economen het er over eens dat de vergrijzing een tijdelijke dip betekent maar geen structurele. Al die paniek was dus een beetje overdreven.
Verder nog een lichtpuntje. Het niveau van de Nederlandse arbeidsproductiviteit per uur is hoog in Nederland: 5% hoger dan in de VS (luie donders), en 15% hoger dan in de rest van Europa. So much voor het gezeik van Minister Brinkhorst.