Verhalen uit het Vooronder -ambtenaren over de overheid.

Het is gelukt! Vanmorgen hebben we het manuscript naar de uitgever gestuurd. SDU - de voormalige staatsdrukkerij en uitgeverij- neemt het nu over en gaat nog even spellchecken. Dat is nog wel nodig, ontdekte ik vanmiddag. Hier en daar zit nog wel een tikfoutje.
30 September komt het boekje uit.
Tevredenheid en vermoeidheid van de weekends doorhalen strijden nu om voorrang.  Maar het is een leuk boek geworden! Veertien verhalen over de overheid, door (gewone) ambtenaren zelf.
 
Redacteur Thomas Schillemans: "Er bestaan veel stereotypen over ambtenaren. De machtige ambtenaar, gepersonificeerd in Sir Humphrey in Yes Minister; de machinale ambtenaar (in Kafka), de sadistische ambtenaar (van verhalen op saaie verjaarspartijtjes) en de papierverplaatsende ambtenaar (in Het Bureau)– het zijn vier overbekende stereotypen. Erg vleiend is geen van deze beelden, al spreekt wellicht de machtige ambtenaar nog enigszins tot de verbeelding. Natuurlijk, ook over politici bestaan negatieve stereotypen. Politici staan bekend als aartsleugenaars, als machtswellustelingen, luie domkoppen of stromannen. Daarnaast echter zijn er ook beelden van politici als helden. Ze zijn soms de redders van volk en vaderland, ze verbeteren het lot van de zwakkeren, hebben eindelijk oor voor de zwijgende meerderheid of begeesteren grote scharen aanhangers. Dergelijke beelden bestaan niet van ambtenaren. Ik heb althans nog nooit iets gelezen of gezien over een kundig en toegewijd ambtenaar die met zijn werk de wereld behoedt voor bijvoorbeeld de kwade werken van gevaarlijke sujetten. Naast superman, bionic woman en spiderman is er (nog?) geen ambtoman." 
 
Het gaat er bij dit boekje om, om nu eens een aantal gewone ambtenaren aan het woord te laten over de toekomst van de overheid en de rol en beroepspraktijk van ambtenaren. Dat is een onderwerp waar velen iets over te melden hebben; politici voorop, gevolgd door bestuurskundigen en af en toe een topambtenaar. Dit boek biedt een vrij uniek kijkje in hoofd en hart van de doorsnee ambtenaar – toegegeven, een doorsnee-ambtenaar met een kleine afwijking naar (groen)links.

Het boek is onderverdeeld in drie delen. In het eerste deel komt het functioneren van de overheid in het algemeen en de rol daarbinnen van ambtenaren aan de orde.  In het tweede deel gaat het over de overheid ten opzichte van andere actoren (maatschappelijke organisaties); de overheid in een context van globalisering; en de taken van de overheid met betrekking tot normen en waarden. In het derde en laatste deel komt de positie en rol van de ambtenaar aan de orde. Hoe ver kan een (top) ambtenaar gaan in het politieke spel? Wat doet een ambtenaar met eigen ethische afwegingen ten aanzien van het beleid dat hij of zij vertegenwoordigt, en moet daar ruimte voor zijn in de praktijk van alledag? En tenslotte: hoe kunnen ambtenaren bijdragen aan een assertieve overheid? Het boek sluit af met een nabeschouwing waarin een aantal hoofdlijnen en discussiepunten uit de voorgaande bijdragen worden samengebracht.
 
De verschillende onderdelen van het boekje worden van elkaar gescheiden door columns van Els Veenis, waarin zij met lichte verbazing kijkt naar haar eigen beroepsuitoefening en die van haar mede-ambtenaren. Waarom zijn jullie niet net zo enthousiast over kamervragen als ik? Waarom stellen ambtenaren de wereld altijd zo veel rooskleuriger en maakbaarder voor dan zij is? En, de vraag die veel niet-ambtenaren zich stellen, hoe slagen ambtenaren er nu in om zich steeds weer aan te passen aan nieuwe politieke ideologieën en prioriteiten? Is dat een kwestie van verregaande ruggengraatloosheid of is het toch iets anders?
 
Kortom: het lezen waard!