Lessen voor GroenLinks.

"Willen we teveel?", schreef ik de ochtend na de verkiezingen, die GroenLinks één zetel kostten. Ik vroeg me af of we niet te radicaal vooruitstrevend waren geweest in een speelveld dat in grote mate wordt beheerst door de conservatievere partijen (SP, Wilders, CDA). In de partij bleek de dagen daarop inderdaad weinig onenigheid over campagne en richting, noch over de lijsttrekker; hooguit leek het vuur bij GroenLinks wat te ontbreken. Mensen voelden zich minder op (positieve) emoties aangsproken. Toch kunnen inmiddels een paar lessen getrokken worden.

Milieu. Inmiddels buitelen de discussie binnen de partij over elkaar heen. Er blijkt weinig onenigheid over de koers of de campagne. En hoewel je campagnetijd en 'de rest' uit elkaar moet trekken -campagnetijd heeft nu eenmaal zijn eigen dynamiek- blijkt er wel onvrede over de inhoudelijke inbreng op milieugebied. PvdA-er Samson deed het door het jaar heen vaak beter dan onze eigen Duijvendak. GroenLinks koos voor een benadering van milieu-vanuit-de-mens: luchtkwaliteit, kunnen wandelen. Tegelijkertijd speelden natuurlijk klimaatverandering en kernenergie, en daarop scoorde Samson qua publiciteit en qua inhoud beter. Daar komt bij dat lijsttrekker Femke Halsema niet in eerste instantie geassocieerd wordt met milieu.

Sociaal. Een tweede punt betreft sociaal. Met "Vrijheid Eerlijk Delen" werd een arrangement voor sociale zekerheid gelanceerd dat gebaseerd was op participatie, ten kosten van inkomenszekerheid. Dat is een verstandige lijn, omdat in een globaliserende wereld werkevaring, kennis en know-how steeds belangrijker worden. Wat echter bleef hangen was dat bij GroenLinks ouderen die ontslagen werden sneller in de bijstand zouden vallen omdat de partij de duur van de WW terugbracht naar één jaar. Het verhaal van GroenLinks over verplichte scholing en personeelsbeleid ten behoeve van ouderen stelde hen niet voldoende gerust.
Daarnaast is ervoor gekozen om de notitie Vrijheid Eerlijk Delen door de partij te jagen middels iets dat eerder leek op een goed geregisseerde ramkoers dan op een lange reeks polderdebatten in de beste Paul Rosenmöllertraditie. Dat bracht spanning mee in de partij en veroorzaakte een conflict met de vakbeweging: slecht voor de beeldvorming. Natuurlijk, alle voorstellen zijn uiteindelijk door het congres aangenomen. Maar een degelijke confronterende koers betekent dat je op zijn minst haarscheurtjes teweeg brengt in de partij. Een groep mensen herkent zich niet meer in de koers. Dat had vermeden moeten worden. Dergelijke haarscheurtjes en gevoelens van teleurstelling en vervreemding kun je niet gebruiken als je tegelijkertijd bezig bent die partij inhoudelijk te hervormen.

Conservatieve tijdgeest. Een derde issue betreft de tijdgeest. Die is duidelijk conservatief. SP is links, ja, maar belangrijker is dat ze conservatief links is: ze wil oude sociale zekerheidsarrangementen behouden en is terughoudend over immigratie en tegen verdere Europese integratie. Wilders is groot geworden op angst voor de/het vreemde(n). GroenLinks is juist zeer internationaal gericht. Afgelopen zaterdag betoogde H.J.Schoo in de Volkskrant dat de communitaristische partijen gewonnen hadden; diegenen die gemeenschapszin uitstralen. GroenLinks is dat bij uitstek niet: de partij is juist zeer individualistisch en heeft dat bij monde van Femke Halsema vaak benadrukt (net als overigens D66, die ook verloren heeft).
Nu heeft GroenLinks dat proberen op te lossen door Jan-Willem Duyvendak te lanceren met zijn "lichte gemeenschappen". Zoals journalisten Marcia Luijten indertijd opmerkte: lichte gemeenschappen zijn leuk en ze werken goed in en nieuwe economie, maar vervangen niet de sterke banden die mensen met elkaar kunnen en ook moeten hebben. GroenLinks zou eens een visie moeten lanceren over hoe ze de samenhang in de maatschappij wil brengen en tegelijkertijd internationaal gericht en open wil zijn. Dat zou mensen ook binden. Maar anders dan andere partijen, zou je mensen niet binden op angst, maar op vertrouwen.

Er is nog wel wat werk aan de winkel. Maar een verdergaande inhoudelijke hervorming van het gedachtengoed ligt op dit moment niet voor de hand. Met Vrijheid eerlijk delen en met de eerder gelanceerde karakterisering van GroenLinks als "Vrijzinnig Links" is voorlopig even genoeg druk op de partij gelegd. Waar het nu om gaat is consolideren en de wat minder goed ingevulde issues uitwerken.