Zonder schaamte.

Balkenende doet nog maar eens een kopje koffie.

Was het debat over Irak van vanmiddag te bekijken zonder je schoenen uit te trekken om je kromme tenen de ruimte te geven? Eigenlijk niet, en de hoofdverantwoordelijken waren de minister-president en de CDA-fractieleider die hem steunde.

"We worden in Nederland altijd een beetje de oorlog ingerommeld", zei toenmalig PvdA Kamerlid Piet de Visser begin jaren negentig - hij had het toen over de Golfoorlog. In het geval van Irak ligt er wel een berg rommel. We hebben dan wel alleen politieke steun geleverd - maar de politieke rommel is dan ook niet te overzien.

Juist doordat de premier uit alle macht het deksel op de doofpot wilde houden -tot een afspraak in het regeerakkoord aan toe- hing er al een zweem van onrechtmatigheid om de Nederlandse steun aan de Irak-oorlog. Want wie niets te verbergen heeft, hoeft openheid toch niet te vrezen?

Twee incidenten van de afgelopen weken vestigden de indruk dat de regering wél iets te verbergen had. Eerst het uitlekken van een onder de pet gehouden memo van de juristen van Buitenlandse Zaken, dat concludeerde dat een nieuwe VN-resolutie nodig was om Irak te dwingen tot naleving van de voorwaarden van de wapenstilstand. Militaire steun aan de oorlog zou dus onrechtmatig geweest zijn; politieke steun aan de oorlog is dan simpelweg onjuist en achteraf tamelijk gênant.

Vervolgens kwam de opmerking van de Amerikaanse ex-onderminister Armitage dat de steun aan de Irak-oorlog hielp bij de benoeming van CDA-minister Jaap de Hoop Scheffer tot Secretaris-generaal van de NAVO. Dan vat de indruk post dat de regering niet alleen blind de VS volgt -in right and wrong- maar ook te weinig belang hecht aan de rechtmatigheid van haar optreden en teveel aan mooie baantjes.

In dat kader was de blokkade van de minister-president tegen een parlementair onderzoek niet meer te begrijpen. De premier -die al acht maanden had getreuzeld met het beantwoorden van kamervragen en vervolgens daarmee alleen maar 'mist creëerde', in de woorden van Mark Rutte, stond onder ongekende druk.

Het was te verwachten dat Balkenende met een tegenzet zou komen. De manoeuvre maandagochtend -een onderzoekscommissie, zou je haast jezuïtisch kunnen noemen. De premier wil overduidelijk een tijd van zwijgen creëren rond dit onderwerp, en wil daarom ook de totnogtoe onbevredigende beantwoording van kamervragen uit de 1e en 2e Kamer aan de commissie overlaten - hetgeen toch niet helemaal in overeenstemming lijkt met de informatieplicht van de regering. Dat fractieleider Van Geel suggereerde dat de Kamer zelf een parlementaire enquete niet aankon 'omdat zij te gepolitiseerd zou zijn', was een gotspe. Een belediging van het parlement waar hij nota bene zelf deel van uitmaakt. "Alsof het CDA de laatste jaren op waarheidsvinding uit was”, sneerde Femke Halsema terecht.

Daarbij kwam natuurlijk dat de drie regeringspartijen met de Beetsterzwaag-afspraak om geen parlementaire enquete toe te staan, al 'iets hadden wegggegeven dat niet van hen was', zoals Minister van Staat Hans van Mierlo het verwoordde. Een parlementaire enquete is een instrument van het hele parlement (art 70 van de Grondwet); het is niet aan coalities om dat zó even te 'regelen'.

Negen maanden zal de discussie nu stil liggen: in die tijd kan het parlement het onderwerp niet aansnijden zonder van het stemkastje naar de muur (de commissie) te worden gestuurd. Kamervragen zullen niet worden beantwoord, terwijl dat volgens art. 68 van de Grondwet wél binnen zes weken moet gebeuren. Daarbij komt nog, dat de Commissie-Davids staatsrechtelijk onder ministeriële verantwoordelijkheid staat: namens wie zal zij spreken? Balkenendes verzekering dat de commissie 'onafhankelijk' is, is een lege huls. Dat zijn ze altijd. De vraag is hóe onafhankelijk. Het is ondenkbaar, na zoveel verzet van de MP, dat het Ministerie van Algemene Zaken zich niet met de werkzaamheden en het eindresultaat zal bemoeien.

Nieuw is dat de premier nu de mogelijkheid open laat om na het verslag van de Commissie-Davids een parlementair onderzoek alsnog toe te staan. Een kwestie van goed manoeuvreren door PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer, die de premier tijdens het debat verraste, want maandagochtend waren de coalitiegenoten nog simpelweg voor het blok gezet:



(Het is trouwens opvallend hoe zijn coalitiegenoten Balkenende nu persoonlijk de hemel inprijzen, hij moet er binnenskamers flink de P in hebben).
Ik verwacht dat het getouwtrek door zal gaan, in eerste instantie achter de schermen: rondom de Commissie-Davids, maar vervolgens weer bij het debat rond de conclusies van de Commissie.

De VS zowel als Groot-Brittannië zijn inmiddels diep door het stof gegaan, omdat zij een oorlog zijn begonnen op basis van informatie over 'massavernietigingswapens', die totaal onwaar bleek. Onze premier weigerde dat vooralsnog. Ik ben benieuwd of hij dat ooit zal moeten. Net zoals ik benieuwd ben of hij ooit voor het oog der natie -quel horreur!- plaats zal moeten nemen in het verhoorbankje voor de enquetecommissie. Maar op zijn minst zal hij moeten toegeven dat zijn politieke manoeuvres op dit onderwerp kinderachtig en benepen waren en erger, staatsrechtelijk slordig. Ze deden het belang van steun aan de Irak-oorlog, maar ook het aanzien van de regering, geen recht. Want zoals de premier de afgelopen tijd steeds recht probeerde te praten wat overduidelijk krom was - het leek alsof hij geen schaamte kende.