Femke en Het Interview

Okee, ik had blogpauze, vanwege huizenkoop enzo. Maar vooruit, op verzoek van Margreet, die dat deed nog vóór de consternatie uitbrak (hier, hier en hier), en er zelfs, jawel, vragen dreigden in de Partijraad, een stukje over Het Interview Met Femke.

Dus eerst wou ik een mooi stukkie schrijven over dat ik vind dat Femke best nog eens vier jaar meekan. Maar elders in GroenLinks is nogal wat gaande over dit interview. Omdat ik geen zin heb in close reading (dat heeft Christian immers al gedaan), maar even recht voor zijn raap wat ik ervan vind.

Want het artikel plaatst emancipatie en islam tegenover elkaar. En is daar een probleem? Natuurlijk! Je moet wel een ton boter op je hoofd hebben, om niet te zien dat 'de' Islam -en we kunnen hier best even genereren, want in verreweg de meeste Islamitische landen is het zo- vrouwen een ondergeschikte positie toebedeelt. Misschien moet je, zoals ik, in Uruzgan zijn geweest, en gezien hebben hoe hoog het percentage zelfmoorden onder pas getrouwde vrouwen is - puur, omdat de combinatie van Islam en ongeletterdheid voeding geeft aan zeer onderdrukkende opvattingen over vrouwen. Die de deur niet uit mogen. Geïsoleerd zijn. Zich niet mogen uitspreken. Die ongestraft verkracht mogen worden en mishandeld. Die niet naar school mogen, laat staan een beroep uitoefenen. Veel imams in met name sociaal-economisch achterblijvende gebieden dragen die opvattingen uit en vrouwen kunnen daar letterlijk niet mee leven. Dat is om stil van te worden - als je het niet eigenlijk uit zou moeten schreeuwen.

Is er dan een probleem met 'de' Islam, of landen waar de Islam de boventoon voert? Zekers, kijk het Arab Human Development Report (PDF) er maar op na. De vorm die de Islam heeft aangenomen, en die de Arabische cultuur in hoge mate vormt, is volgens de auteurs een belangrijke hinderpaal voor vrouwenemancipatie. Je kunt zeggen dat de 'zuivere' Islam daar niets mee te maken heeft maar dan begeef je je al op het terrein van de Itjihad - de uitleg.

En als het nu gaat - en dat is míjn mening, niet een interpretatie van wat Femke eventueel bedoeld of gezegd zou hebben- om een keus tussen respect voor 'de' Islam, en respect voor vrouwenrechten: welnu, simpel, dan kies ik voor het laatste. Want de concrete mensenrechten van mensen of groepen mensen gaan vóór het recht van anderen om hun religie uit te dragen. Geloven mag je wat je wilt - maar als je anderen consequenties op wilt leggen van wat je gelooft, dan begeef je je op een heel ander vlak.

En daarbij, religies zijn bepaald niet boven kritiek verheven. Ook al leven wij in een maatschappij die bepaald wordt door de drie grote 'openbaringsreligies' (Jodendom, Islam en Christendom') en hebben we dus de neiging religie als onfeilbaar te zien, ik beschouw religie wel degelijk als mensenwerk. Daar ben ik, vrees ik, ook godsdienstpsycholoog voor. Bovendien beschouw ik mijzelf als een religieus mens dus als een, laten we maar zeggen, ervaringsdeskundige. Het zijn mènsen, die religie vormgeven, niet zozeer de ene of de andere engel, heilige of zoon van God; uiteindelijk zijn het mensen, die de institutie oprichten en in stand houden, die het Grote Boek redigeren en opnieuw redigeren, die priester zijn, die vertellen wat mag en niet mag en die daarmee de inspiratie en het dagelijks leven van hun volgelingen in meerdere of mindere mate bepalen.

Je mag, ja, moet, respect hebben voor een cultuur, een religie. Maar dat betekent niet dat je alles maar klakkeloos aan moet nemen. Een religie of cultuur wordt in belangrijke mate bepaald door degenen die de macht hebben. En moet je altijd een open oog hebben voor onrecht - in onze eigen cultuur, en die van anderen. Je kunt je ogen sluiten voor de ongelijke positie van vrouwen in de Islam omdat je denkt: 'het is hun eigen keus om hoofddoekjes te dragen', maar dat is geen verlicht liberalisme. Dat is onverschilligheid. Onverschilligheid voor de omstandigheden waarònder vrouwen die keuze maken.

Dat Femke dus de positie van vrouwen in de Islam, maar ook in fundamentalistisch Christendom of Jodendom, aan de orde stelt, dat is me uit het hart gegrepen. En als ze de Islam in haar verschijningsvorm, in combinatie met andere factoren zoals ongeletterdheid, een probleem noemt, dan heeft ze wat mij betreft gelijk. Want die combinatie maakt dat mensen teveel overgeleverd zijn aan conservatieve imams die dan enorme grip krijgen op hun levens. Vooral op vrouwenlevens. Dat is inderdaad een probleem. En dat uit te spreken, dat is níet hetzelfde als Islamofobie.

Als Femke deze uitspraken níet zou hebben gedaan, dàn had ze ter verantwoording moeten worden geroepen. Dus mocht mevrouw Halsema zo nodig in de Partijraad aan de tand gevoeld moeten worden, welnu, dan kom ik hoogstpersoonlijk (als ik even kan en niet op vakantie ben) naar de Partijraad om ook mijn zegje te doen. Als dat mag van de voorzitter. En ik roep Margreet namens het FemNet op om gezellig mee te gaan.

Oja, enne: Femke: four more years!

Christelijk kabinet doet aan abortusbootje pesten.

De Nederlandse organisatie Women on Waves ondersteunt vrouwen in landen waar abortus verboden is. Ze doet dat op uitnodiging van locale vrouwenorganisaties, vooral door actie te voeren en informatie te verspreiden, maar ze voert ook overtijdbehandelingen uit. De toenmalige D66 minister van Volksgezondheid Els Borst was de eerste minister die de abortusboot een vergunning verleende. Bij die gelegenheid bevestigde de minister desgevraagd nog eens schriftelijk dat de overtijdbehandeling niet onder de Wet Afbreking Zwangerschap viel en dus zonder de WAZ-vergunning kon worden uitgevoerd. Dat was al eerder vastgesteld door haar voorganger, minister Brinkman (1986). Bovendien was dat bevestigd door de Hoge Raad (in 1995) en later door de Raad van State (in 2006). Bij de totstandkoming van de wet, namelijk, werd al in het Memorie van Toelichting aangegeven dat de overtijdbehandeling niet onder de WAZ viel; derhalve was daar geen speciale WAZ-vergunning voor nodig.

Een paar jaar later, in 2004 verleende het ministerie van VWS aan Women on Waves (oftewel de Abortusboot) een vergunning voor het uitvoeren van abortussen op zee, maar stelde daarbij als eis dat de actiegroep alleen mocht opereren binnen een straal van 25 kilometer rondom het Amsterdamse Slotervaartziekenhuis. Dat was natuurlijk flauw van van CDA-staatssecretaris Clemence Ross, want met zo'n vergunning kon Women on Waves niet uitvaren. En dat was nu net ook de bedoeling. Women on Waves tekende beroep aan bij de Raad van State. Deze oordeelde in 2006 dat de CDA-staatssecretaris deze eis niet zo letterlijk had mogen stellen en dat zij deze beter had moeten motiveren. Kortom, de Raad van State vond het óók een beetje flauw van Ross.

Recentelijk haalde dit kabinet weer een spitsvondigheidje uit. Afgelopen mei paste de ministerraad de regeling voor zwangerschapsafbreking aan. Voortaan moest voor elke overtijdbehandeling eerst de duur van de zwangerschap worden vastgesteld in een kliniek mét abortusvergunning. In praktijk betekent dat, dat de overtijdbehandeling alleen zal worden uitgevoerd in klinieken met een WAZ-vergunning. En ook dit is flauw. Elke arts kan zelf de duur van de zwangerschap vaststellen en zal dat ook doen, voordat hij een overtijdbehandeling uitvoert. En wettelijk valt de overtijdbehandeling nog steeds niet onder de WAZ, want de wet is niet veranderd. Bij de kabinetsformatie is immers afgesproken om in deze kabinetsperiode geen ethisch gevoelige wetswijzigingen uit te voeren. Dat het kabinet het besluit aanpast alsof de wet wél is veranderd, is weer een beetje flauw. Intussen heeft de Inspectie Gezondheidszorg het OM gevraagd om Women on Waves strafrechtelijk te vervolgen, dus daar komt weer een proces aan met een zeer politiek tintje.

Het is raar, dat de christelijke partijen één ding niet onder ogen willen zien. Het is wetenschappelijk al lang en breed vastgesteld dat er één manier is om abortus te voorkomen, namelijk het breed beschikbaar stellen van betaalbare voorbehoedsmiddelen met toegankelijke informatie over het gebruik ervan. Doe je dat niet en beperk je de beschikbaarheid van veilige en medisch verantwoordde overtijdbehandeling en abortus, dan weet je waar je op aan stuurt: ongewenste zwangerschappen en illegale abortussen, met alle gevolgen van dien. Het systeem van anticonceptie bestaat als het ware uit drie treden: de eerste is voorbehoedsmiddelen, de tweede is de overtijdbehandeling en de derde is abortus. Je maakt de eerste trede, en eventueel de tweede, zo breed mogelijk om te voorkomen dat je de derde trede moet gebruiken - dus om abortus vooral voor noodgevallen te houden. Maar breed beschikbaar stellen van voorbehoedsmiddelen is niet de oplossing die christelijke groeperingen propageren. Hun oplossing gaan meer richting onthouding en seks beperken tot binnen het huwelijk. Dat dat niet werkt, heeft onderzoek ook aangetoond: juist onder jongeren die de christelijke lijn van onthouding voor het huwelijk volgen, is het aantal ongewenste zwangerschappen beduidend hoger dan bij jongeren die goed voorgelicht zijn over voorbehoedsmiddelen. Onthouding is dus contraproductief. Dat doet vermoeden dat het in de christelijke agenda helemaal niet zozeer gaat om tegengaan van abortus, maar eerder om het teruggaan naar traditionele leefwijzen, koste wat kost. Raar, dat staatsecretaris Bussemaker zich daarvoor leent. Raar, dat de PvdA zich voor dat karretje laat spannen.