Ach, banken. Ach, die Barack!

Als wij in Nederland al lichtelijk kriegel worden naar de banken toe- de enorme sommen geld die wij als belastingbetalers moeten opbrengen, leiden tot bezuinigingen die we zeker zullen voelen - dan is dat nog niets vergeleken met de VS. Obama, of liever, zijn minister van Financiën Timothy Geithner presenteerde een banken-reddings-plan, en het viel niet best. Wall Street zakte meteen door zijn hoeven.

Geithner's plan. Geithner presenteerde een plan met vier pijlers: een beleggingsfonds dat voor 500 tot 1000 miljard aan slechte leningen gaat opkopen; waarschijnlijk opnieuw een reeks kapitaalinjecties in financiële instellingen; waarschijnlijk 800 miljard extra geld voor een al door zijn voorganger Paulson opgezet programma voor consumentenleningen; en 50 miljard steun voor huiseigenaars die hun hypotheek niet meer kunnen betalen. Zoals gebruikelijk gooide hij er nog een verwijt aan China achteraan, dat zijn munt kunstmatig laag zou houden om haar export te stimuleren.

Te vaag, oordeelde de financiële sector. Nog niet concreet genoeg, en eigenlijk van hetzelfde laken een pak als wat Geithners voorganger Paulson presenteerde. Niet zo gek, want bij diens plan was Geithner betrokken geweest. So what's new? Er kwam niet eens nieuw geld bij.

It's the solvability, stupid! Maar dat is niet het ergste, vinden veel commentatoren. Het ergste is dat 'this administration' de banken niet aan durft te pakken. En daar zijn ze vrij eensgezind in. De crisis bij veel banken, schrijft Martin Wolf (Financial Times), is niet meer te wijten aan gebrek aan krediet, aan gebrek aan cash geld. En daar was Geithner's plan op gebaseerd: geld injecteren.

Nee, het probleem gaat dieper dan dat: de problemen zijn te wijten aan een slechte balans, veroorzaakt doordat banken hun geld in slechte leningen hebben zitten. Veel banken zijn wel degelijk liquide, maar ze zijn gewoon niet solvabel meer. En dan kun je er wel belastingeld in blíjven stoppen, het zal gewoon niet helpen.

Niet doormodderen. Wat moet er dus gebeuren? Niet doormodderen, want dat hebben de Japanners indertijd ook te lang gedaan. Nee, de banken die de grootste aandelen slechte leningen hebben, en waarvan je simpelweg never nooit kunt hopen dat ze ooit hun verplichtingen nog zullen nakomen, die moet je ten onder laten gaan. "Admit reality, restructure banks and, above all, slay zombie institutions at once." Dat is beter, vindt Wolf, dan de slechte leningen in een aparte bank stoppen en de oude banken te laten voortbestaan. Waarom? Omdat de cultuur in de verzwakte banken te 'besmettelijk' is. Zachte heelmeesters...

Nationaliseren, maar alléén de grootste banken, en laat de rest failliet gaan, schrijft ook Nobelprijswinnaar en New York Times columnist Paul Krugman. De Huffington Post valt hem bij, in persoon van columnist Nial Ferguson die ook de zwakke banken wil laten vallen; en Arianna herself. Idem dito Willem Buiter, die in één moeite door Wouter Bos kapittelt vanwege "the effect on future incentives for excessive risk taking by ING and other Dutch banks. It is also unfair: it bails out the shareholders and unsecured creditors of the bank, who made lousy investment decisions and should pay for that." Zal de moraal bij bankiers eigenlijk wel verbeteren, als ze met fluwelen handschoentjes worden aangepakt?

Jip en Janneke-taal. Een interview met Anna Schwarz, co-auteur met Milton Friedman van "A Monetary History of the United States", zet het allemaal in Jip- en Janneke-taal uiteen. De vele rare beleggingsproducten, die de meeste banken nu op hun balans hebben staan, zijn zó onduidelijk dat niemand weet hoeveel ze precies waard zijn. De virtuele verkoopprijs is daarom heel laag. Niemand wil ze daarom nu verhandelen, maar niemand vertrouwt ook elkaars betalingsbalans. Zou je de slechte leningen tegen die lage prijs opkopen, dan zou de angst van veel banken bewaarheid worden en donderen er een aantal in elkaar. Dat is waarom Paulson - en nu ook Geithner- koos voor re-capitaliseren. Maar dat, zegt Anna Schwartz, is eigenlijk doormodderen en geld weggooien. Want je lost het echte probleem, dat van de slechte beleggingsproducten, het wantrouwen en dus de slechte solvabiliteit zo niet op. Laat ze gewoon failliet gaan. Doormodderen, zegt ook president Strauss-Kahn van het IMF, is wel het laatste wat we nu moeten doen.

Falende Alan Greenspan. Uiteindelijk is de crisis te wijten aan het falend monetair beleid van Alan Greenspan, die de rente steeds verlaagde, zodat men andere beleggingsmogelijkheden ging zoeken dan sparen - vandaar de hausse in vage beleggingsproducten en slechte leningen. De Amerikanen krijgen nu alsnog de crisis die Greenspan probeerde uit te stellen - en de rest van de wereld lijdt behoorlijk mee.

On-Amerikaans. Nationaliseren is natuurlijk erg on-Amerikaans. Hoe dat dan aan te pakken? Wall Street Journal columnist Andy Kessler ziet het wel voor zich. Het dilemma, dat Anna Schwartz schetst, kan maar op één manier worden opgelost: laat de zwakke banken failliet gaan, nationaliseer de gezondste banken, zet er nieuw management in, geef nieuwe aandelen uit ter vervanging van de oude, doe dat alles in één dag, en .... deel vervolgens de aandelen uit aan de belastingbetaler. Die ze vervolgens weer kan verkopen of houden, wat hij of zij maar wil. Creatief, en rechtvaardig ook, want het is de belastingbetaler die de oplossing voor de crisis financiert.

Bang. Obama's regering is bang van Wall street, vindt Huffington-columnist Ann Pettiflor. Te bang van Wall Street, te bang van de Republikeinen. Volgens berichten heeft Geithner een machtsstrijd binnen Obama's regering gewonnen van Obama's adviseur David Axelrod, die ook fikse grenzen wilde stellen aan bankiersbonussen en salarissen. En ook voor wat betreft het stimuleringsprogramma voor de economie moddert Obama voort. Juist doordat hij het 'samen met de Republikeinen' wilde doen, die zich weer eens ouderwets niet-coöperatief toonden, werd het een beetje een zootje.

Obama's leiderschap staat nu toch wel ter discussie, zo kort al na zijn aantreden. Er staat veel op het spel. Want, zoals zijn voorganger in zijn on-navolgbare logica ooit zei: -"If we don't succeed, we run the risk of failure." Juist zijn moreel leidersschap is nu nodig. Falen zou betekenen dat Obama zijn krediet, en de hoop van de wereld, bij zijn eerste de beste stress test al grotendeels verspeelt. En hij heeft nog zoveel crisissen te gaan.